Obrazlılıq (obrazlı olma) – Nitq və ya ədəbi əsərin təsvir etdiyi hadisə, predmet və ya anlayışları oxucu və ya dinləyicinin təsəvvüründə daha canlı, aydın və dəqiq şəkildə canlandıran, duyğulara təsir edən xüsusiyyətdir. Bu xüsusiyyət müxtəlif bədii vasitələrin (məsələn, metafora, metonimiya, personifikasiya, hiperbola, s.) istifadəsinə əsaslanır və nitqin və ya əsərin ifadəlilik səviyyəsini artırır. Obrazlılıq sadəcə faktlara deyil, həm də onların ətrafında yaradılan emosional, estetik və ya ideoloji mühitə əsaslanır.
Obrazlılıq nitqin aşağıdakı xüsusiyyətlərini ifadə edə bilər:
- Canlılıq: Sözlərin və ifadələrin canlı, həyati və təsirli olması. Məsələn, "Günəş od kimi parıldayırdı" ifadəsi "Günəş parlaq idi" ifadəsindən daha obrazlı və canlıdır.
- Aydınlıq: Məqsədin və mənanın aydın və dəqiq şəkildə çatdırılması. Obrazlılıq, həqiqətin daha dəqiq və yaddaqalan şəkildə ifadə olunmasına kömək edir.
- İfadəlilik: Müəllifin və ya danışanın öz fikirlərini və duyğularını daha təsirli və emosional şəkildə ifadə etməsi. Obrazlılıq oxucuda və ya dinləyicidə müəyyən hisslər yaradır.
Obrazlılığın səviyyəsi müxtəlif amillərdən, o cümlədən müəllifin bacarığından, əsərin janrından və məqsədindən asılıdır. Məsələn, elmi bir mətnə nisbətən bədii əsərlərdə obrazlılıq daha çox üstünlük təşkil edir. Lakin elmi mətnlərdə də obrazlı ifadələrdən bəzən mürəkkəb anlayışları sadələşdirmək və daha aydın şəkildə izah etmək üçün istifadə olunur.
Misallar:
- "Dəniz qəzəblənmiş canavar kimi dalğalanırdı" - bu cümlədə "qəzəblənmiş canavar" metaforası dənizdəki fırtınanın şiddətini obrazlı şəkildə göstərir.
- "Onun gözləri ulduzlar kimi parıldayırdı" - bu cümlədə "ulduzlar kimi" müqayisəsi gözlərin parlaqlığını obrazlı şəkildə təsvir edir.
- "Şəhər yuxuya getdi" - bu cümlədə personifikasiya vasitəsi ilə şəhərin sakitliyi obrazlı şəkildə ifadə olunur.
Obrazlılıq ədəbi dilin əsas xüsusiyyətlərindən biridir və ədəbi əsərlərin estetik dəyərini artırır. Onun düzgün və məqsədəuyğun istifadəsi əsərin təsir gücünü artırır və oxucuda və ya dinləyicidə unudulmaz təəssürat yaradır.