Oğlan sözü Azərbaycan dilində kişi cinsindən olan uşaq deməkdir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün əhatə etdiyi mənanın tam dərinliyini əks etdirmir. Daha dəqiq və geniş bir izah aşağıdakı kimi verilməlidir:
Oğlan sözü, əsasən, yetkinlik yaşına çatmamış kişi cinsindən olan uşağı ifadə edir. Bu, biyolojik cinsə əsaslanan bir təsnifatdır. Lakin, "oğlan" sözü yalnız bioloji cinsdən kənara çıxaraq, sosial, mədəni və hətta emosional kontekstlərə görə də istifadə oluna bilər. Məsələn, bir qrupun ən gənc üzvü üçün "oğlan" ifadəsi yaşından asılı olmayaraq istifadə edilə bilər. Yəni, həm 5 yaşında, həm də 15 yaşında bir kişi uşağı üçün istifadə oluna bilər. Hətta, məcazi mənada, gənc və təcrübəsiz bir şəxs üçün də "oğlan" sözündən istifadə oluna bilər (məsələn, "o işdə hələ oğlandır").
Etimalogiyasına gəldikdə, "oğlan" sözünün mənşəyi türk dillərindəndir. Qədim türk dillərindəki əlaqədar sözlərlə bağlı araşdırmalar aparılmalıdır. Lakin, sözün quruluşuna və işlənməsinə görə, təbii bir söz olduğunu düşünmək olar. Qədim türk dillərindəki "oğul" sözü ilə semantik əlaqəsinin olması ehtimal olunur.
Cümlə içərisində istifadəsi nümunələri:
- "Oğlanım məktəbdən gəldi." (kişi cinsindən olan uşağın gəlişi)
- "Oğlanlar futbol oynayırdılar." (bir qrup kişi cinsindən olan uşağın fəaliyyəti)
- "Hələ bu işdə oğlandır, təcrübəsi azdır." (gənc və təcrübəsiz bir şəxs)
- "Qızım və oğlanım çox yaraşıqlıdırlar." (qız və oğlan uşaqları)
Beləliklə, "oğlan" sözünün mənası yalnız "kişi cinsindən olan uşaq" kimi qısaca izah edilməməli, kontekstə görə dəyişən geniş məna çalarlarını əhatə edən daha dolğun bir şəkildə izah edilməlidir.