Ötüb-keçmək sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində əsasən "ötüb keçmək" feli ilə sinonim olaraq qeyd olunsa da, daha geniş və dəqiq bir izah tələb edir. Bu, sadəcə bir yerdən digərinə getməkdən daha çox, müəyyən bir məkan və ya zaman intervalından keçmək, bir mərhələni başa vurmaq mənasını da özündə ehtiva edir. "Ötüb-keçmək" həm fiziki hərəkəti, həm də metaforik olaraq bir hadisəni, bir durumu ya da həyat mərhələsini arxada qoymağı ifadə edə bilər.
Sözün mənşəyinə nəzər salsaq, "öt" və "keç" fellərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini görərik. "Öt" feli bir maneəni aradan qaldıraraq hərəkət etmək, "keç" feli isə bir nöqtədən digərinə varmaq mənasını verir. Bu iki felin birləşməsi isə, hərəkətin daha geniş, daha müəyyən bir yolu və ya zamanı əhatə etdiyini vurğulayır.
Misal olaraq verilən cümlədə ("Bu çinarın dövrəsi yay fəslində buradan ötüb-keçən arabaçıların … düşərgə yeri olmuşdu") "ötüb-keçmək" fiziki hərəkəti - arabaçıların həmin yerdən keçməsini ifadə edir. Lakin, sözün mənası burada daha da genişlənir. Bu cümlədə "ötüb-keçmək" eyni zamanda, o yerin arabaçıların müvəqqəti dayanma yeri, müəyyən bir dövr ərzində onların həyatında rol oynadığı bir məkanı ifadə edir. Yəni, sadəcə keçmək deyil, həmin yerdə bir qədər qalmaq, oradan istifadə etmək mənası da var.
Digər cümlələrdə istifadəsinə baxaq:
- "Uşaqlıq illərimi ötəb-keçdim, artıq yetkinəm." - Bu cümlədə "ötüb-keçmək" həyat mərhələsini başa vurmağı, arxada qoymağı ifadə edir.
- "Çətinlikləri ötüb-keçmək üçün səbrli olmalısan." - Bu cümlədə "ötüb-keçmək" maneələri aradan qaldırmaq, çətinlikləri dəf etmək mənasını verir.
- "Tarix boyu xalqımız bir çox sınaqlardan ötüb-keçib." - Burada "ötüb-keçmək" müxtəlif hadisələri, sınaqları yaşamağı və onlardan sağ çıxmağı bildirir.
Nəticə olaraq, "ötüb-keçmək" sözü sadə bir hərəkəti deyil, daha geniş məna çalarlarını əhatə edən bir ifadədir. Həm fiziki, həm də metaforik mənada işlənə bilər və kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar kəsb edə bilər.