Öyrəşmək felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası vərdiş etmək, alışmaq, öyrənmək və adət etməkdir. Lüğətlərdə verilən bu qısa tərif, sözün zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. Öyrəşmək, sadəcə yeni bir vərdiş qazanmaqdan daha çox, müəyyən bir şəraitə, mühitə və ya hadisəyə qarşı adaptiv bir prosesi ifadə edir.
Sözün mənşəyini araşdırdıqda, kökü türk dillərindəki "öyrən" felinə gedib çıxdığını görərik. "Öyrən" başlanğıcda "bilmək" mənasını daşıyırdı, lakin zamanla "öyrənmək" mənasına keçərək, təkrarlanan təcrübə və təmas vasitəsilə yeni bir biliyə, bacarığa və ya vəziyyətə alışma prosesini ifadə etməyə başlamışdır. Beləliklə, "öyrəşmək" feli, sadəcə passiv bir qəbuldan daha çox, aktiv bir prosesi əks etdirir: orqanizmin yeni mühitə uyğunlaşma cəhdi və bu uyğunlaşma nəticəsində meydana gələn dəyişikliklər.
Müxtəlif cümlələrdə "öyrəşmək" felinin işlənməsinə nəzər salaq:
- "O, yeni mənzilə tez öyrəşdi." Bu cümlədə "öyrəşmək", yeni bir yaşayış mühitinə uyğunlaşma prosesini bildirir.
- "Uzun müddət işlədikdən sonra gecə işləməyə öyrəşdi." Burada "öyrəşmək", yeni bir iş rejiminə alışma və onu qəbul etməni ifadə edir.
- "Qaratoyuq əsarətə (qəfəsə) tez öyrəşir, sonra oxumağa başlayır." Bu misal, həm fiziki, həm də davranışsal bir uyğunlaşmanı göstərir. Quş həm qəfəsə, həm də yeni bir fəaliyyətə öyrəşir.
- "Təcrübəsiz sürücülər yeni maşına öyrəşməkdə çətinlik çəkirlər." Burada "öyrəşmək" texniki bir bacarığın inkişafını və yeni texniki vasitələrlə işləməyə alışmanı əks etdirir.
Nəticə olaraq, "öyrəşmək" feli, sadəcə vərdiş qazanmaqdan daha geniş bir mənaya malikdir. Bu, müəyyən bir şəraitə, mühitə, vəziyyətə və ya bacarığa qarşı uzunmüddətli və davamlı bir uyğunlaşma prosesini, adaptasiyanı ifadə edən çoxcəhətli bir sözdür.