Parlamaq sözü Azərbaycan dilində geniş məna spektrinə malik bir felldir. Əsas mənası qəfil, güclü və parlaq bir işıq saçmaq, parlaq görünməkdir. Lüğətlərdə "parıldamaq"la sinonim kimi göstərilməsinə baxmayaraq, "parlamaq" daha intensiv, daha qısamüddətli və tez-tez dəyişkən bir işıqlanmanı ifadə edir. "Parıldamaq" isə daha davamlı, yumşaq və sabit bir parıltını təsvir edir.
Misal üçün, "ulduzlar parlayır" ifadəsi ulduzların göydə davamlı, lakin dəyişkən bir işıq saçmasını ifadə edir. "Gözləri parladı" ifadəsi isə sevinc, həyəcan, ya da qəzəb kimi güclü bir duyğunun təsirindən gözlərin qəfil, parlaq bir şəkildə işıqlanması deməkdir. Bu mənada, "parıldayan gözlər" daha sakit, sakitcə parlayan, dərin bir məna ifadə edə bilər.
Parlamaq sözü, həmçinin məcazi mənada da işlənir. Maddənin səthinin parlamaqı, ağıllılığın parlamaqı, istedadın parlamaqı kimi ifadələrdə "parlamaq" qabiliyyətin, potensialın, üstün cəhətlərin aydın və nəzərə çarpan şəkildə özünü göstərməsini bildirir. Bu mənada, "parlamaq" özünü bir qədər daha qabarıq, daha yüksək səviyyədə göstərmək mənasını da özündə ehtiva edir.
Sözün etimologiyasına gəldikdə, "parlamaq" kökü türk dillərində geniş yayılmış "par-" kökündən törəmişdir. Bu kök "işıq", "parıltı", "aydınlıq" mənalarını ifadə edir. "Parlaq", "parıldamaq", "parıldayan" kimi sözlər də eyni kökdən əmələ gəlmişdir. Ancaq mənalar arasındakı incə fərqlər kontekstdən asılı olaraq müəyyən edilir.
Müxtəlif cümlələrdə "parlamaq" sözünün işlənməsinə dair bəzi nümunələr:
- Günəş göy üzündə parlayır.
- Almazlar işıq altında parlayır.
- Onun istedadı bir anda parladı.
- Sevincdən gözləri parladı.
- Yeni fikirlər onun beynində parlamağa başladı.