izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Saçmaq fellinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası "yaymaq, səpmək, tökmək" olsa da, bu məna bir qədər dar və kontekstdən asılıdır. Daha geniş və dəqiq bir şəkildə izah etsək, "saçmaq" hər hansı bir şeyi səpələyərək, yayaraq və ya tökərək hər tərəfə yayılması prosesini ifadə edir. Bu proses fiziki cisimlərə (məsələn, toxum, qum, duz) eləcə də qeyri-fiziki şeylərə (məsələn, işıq, hərarət, söz) tətbiq oluna bilər.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, türk dillərindən qaynaqlandığını görərik. Kökləri "saç" sözü ilə bağlıdır ki, bu da "dəstə, topluluq" mənasını verir. Beləliklə, "saçmaq" əslində bir dəstənin, bir topluğun elementlərinin ayrılıb hər tərəfə yayılmasını ifadə edir. Bu mənada, sözün "tökülmək" mənasından fərqləndiyini vurğulamaq lazımdır. "Tökülmək" bir nöqtədən aşağıya doğru axmağı, "saçmaq" isə daha çox yayılma, səpələnmə hərəkətini bildirir.

Misal üçün, "Günəşin şüaları qüvvədən düşmüş və yayda saçdığı hərarəti verməkdən aciz idi" cümləsində "saçmaq" fellinin mənası "yaymaq, yayılmaq"dır. Günəş yayda hər tərəfə yayılan hərarəti bu dəfə zəif şüaları ilə yaymaqda acizdir. Başqa bir misal olaraq: "Uşaqlar bağçada gül ləçəklərini saçdılar" cümləsində isə "saçmaq" fellinin mənası "səpmək, tökərək yaymaq"dır. Bu cümlədə gül ləçəklərinin hər tərəfə səpələnməsi təsvir edilir. "Saçmaq" feli, "saz saçmaq", "söz saçmaq", "od saçmaq" kimi ifadələrdə də istifadə olunur və bu ifadələrdə metaforik mənalar daşıyır: məsələn, "söz saçmaq" çox danışmaq, "od saçmaq" qəzəblənmək mənasını verir.

Beləliklə, "saçmaq" feli kontekstdən asılı olaraq "yaymaq", "səpmək", "tökmək", "səpələmək", "yayılmaq" kimi müxtəlif mənalarda işlənə bilər və bu mənaların hamısı əsas mənanın (bir topluğun elementlərinin hər tərəfə yayılması) nüanslarını əks etdirir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz