PAYALANMAQ (məch.) Azərbaycan dilində "paya basdırılmaq", "paya vurulmaq" mənalarında işlənən bir feildir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün əhatə etdiyi semantik sahəni tam əks etdirmir. Daha geniş və dəqiq bir izah üçün sözün etimologiyasına, kontekstual istifadəsinə və sinonimlərinə nəzər salmaq lazımdır.
Etimoloji cəhətdən "paya" sözü "ayaq" mənasını daşıyan kökdən törəyir və "paya basdırılmaq" ifadəsindəki "paya" "ayağın altına, ayağın üstünə" mənasını verir. Beləliklə, "payalamaq" feili, birisinin ayağının altına basdırılması, onun ayağına vurulması və nəticədə onun hərəkətinin məhdudlaşdırılması, yıxılması, zədələnməsi kimi halları ifadə edir. Bu mənada "payalamaq" feili "əzmək", "əzilmək", "sıxışdırmaq", "sıxışdırılmaq", "yıxmaq", "yıxılmaq" kimi fellərlə sinonimdir, lakin bu fellərin hamısı "payalamaq"ın ifadə etdiyi "ayağın vasitəsi ilə" xüsusiyyətini özündə əks etdirmir.
Kontekstual istifadəyə gəldikdə, "payalamaq" feili yalnız fiziki təzyiqin nəticəsini deyil, həm də məcazi mənada bir işin, bir layihənin ayağının altına alınmasını, onu reallaşdırmaq üçün lazım olan imkanların məhdudlaşdırılmasını, əngəllənməsini ifadə edə bilər. Məsələn, "Onun karyerası rəqibləri tərəfindən payalandı" cümləsində "payalamaq" feili, rəqiblərin maneələrlə karyerasının inkişafına əngəl yaratması mənasında işlənir. Bu mənada "payalamaq" "mane olmaq", "əngəlləmək", "tormozlamaq" kimi fellərlə sinonimdir.
Qısaca, "payalamaq" feili sadəcə "ayağa basdırmaq" mənasını daşımayan, daha geniş bir semantik spektrə malik olan bir sözdür. Həm fiziki, həm də məcazi mənalarda işlənərək, bir işin mane olunması, əngəllənməsi və ya bir varlığın fiziki olaraq ayağının altına alınması kimi halları ifadə edir. Onun istifadəsi kontekstdən asılı olaraq dəyişir.