Pazlanma: “Pazlanmaq” felindən törəmiş isimdir. Lüğətlərdə əsasən "dərin yarıqların, çatların əmələ gəlməsi, parçalanma, dağılma" kimi tərif olunur. Lakin bu, sözün mənasının tam əhatəli izahı deyil. Daha dəqiq və geniş izah üçün sözün kontekstə bağlı istifadəsinə nəzər salmaq lazımdır.
Pazlanma, əsasən sərt və möhkəm cisimlərdə baş verən, daxili qüvvələr nəticəsində yaranan, müəyyən bir istiqamətdə uzanan, dərin və dar yarıqların meydana gəlməsi prosesidir. Bu yarıqlar, cismin tam parçalanmasına səbəb ola bilər, ya da yalnız onun səthində qalaraq bütövlüyünü qismən pozmuş olsun. Pazlanma prosesi müxtəlif amillərdən, o cümlədən quruma, temperatur dəyişmələri, mexaniki təzyiq, daxili gərginliklər və kimyəvi təsirlərdən asılıdır.
Məsələn, qurumuş torpaqda baş verən pazlanma torpağın çatlaması ilə, dağ süxurlarında baş verən pazlanma isə onların dağılma prosesi ilə nəticələnə bilər. Bir ağacın gövdəsindəki dərin yarıq da pazlanmanın nəticəsi ola bilər. Beləliklə, pazlanma yalnız fiziki bir proses deyil, həm də bir çox təbii hadisənin və prosesin nəticəsidir. Söz, geoloji proseslərin təsvirində, inşaatda, materialşünaslıqda və digər sahələrdə istifadə olunur.
Cümlədə necə işləndiyi nümunələri:
- Quraqlıq nəticəsində torpaqda güclü pazlanma müşahidə olunur.
- Qədim abidənin daşlarında pazlanma əlamətləri aşkar edilib.
- Betonun pazlanması onun dayanıqlığını azaldır.
- Süxurların pazlanması uzun müddətli geoloji proseslərin nəticəsidir.
Qeyd edək ki, “pazlanma” sözü, əsasən hər hansı bir cismin, materialların fiziki parçalanmasını ifadə edir və bu parçalanmanın müəyyən bir qayda, müəyyən bir xətt üzrə, yəni paz kimi baş verməsi ilə xarakterizə olunur. Bu, sadəcə çatlamaqdan fərqlənir. Çatlama daha çox səthi, qeyri-müntəzəm bir parçalanma nəticəsi ola bilərkən, pazlanma daha dərin, yönlü bir parçalanmanı ifadə edir.