Pırtlaşmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "bir-birinə qarışmaq, dolaşmaq"dan daha geniş və çoxcəhətlidir. Lüğətlərdəki qısa izahlar, sözün ifadə etdiyi təsviri və emosional zənginliyi tam əks etdirə bilmir. Pırtlaşmaq, əşyaların və ya hadisələrin qarışıqlıq, nizamsızlıq vəziyyətinə düşməsini, bir-birinə qarışaraq anlaşılmaz bir hal almasını bildirir. Bu qarışıqlıq yalnız fiziki deyil, həm də məcazi ola bilər.
Etimoloji baxımdan, "pırt" kökü ehtimal ki, qədim türk dillərindəki qarışıqlıq, dolaşma mənasını verən köklərdən törəmişdir. "Pırtlaşmaq"da "-laşmaq" şəkilçisi hərəkət, proses və ya vəziyyətə keçməyi bildirir. Beləliklə, sözün tam mənası, bir nizamlı vəziyyətdən qarışıq, dolaşmış, anlaşılmaz bir vəziyyətə keçmə prosesini ifadə edir.
Pırtlaşmanın müxtəlif kontekstlərdə necə işləndiyinə baxaq: "Saçları pırtlaşıb" deyəndə, saçların düzgün tarana bilməyəcək qədər qarışıq və dolaşmış olduğunu anlayırıq. "Sənədlər pırtlaşıb, tapmaq çətindir" deyəndə isə, sənədlərin nizamsız, qeyri-sistemli bir şəkildə yığılmasını və onların arasında axtarış aparmağın çətinliyini bildiririk. "Fikirləri pırtlaşıb, nə demək istədiyini başa düşmədim" cüməsində isə konseptual qarışıqlıqdan, fikirlərin bir-birinə dolaşmasından söhbət gedir. Hətta "Vəziyyət pırtlaşıb, hər şey qarışıqdır" kimi ifadədə geniş miqyaslı qarışıqlıq, xaos vəziyyəti təsvir olunur.
Misal olaraq verilən "Ağa sabahdan saqqalını daramayıbdır, pırtlaşmışdır" cümləsində, saqqalın düzgün taranmamış, dolaşmış və qeyri-səliqəli vəziyyətdə olması və bu vəziyyətin təsviri verilmişdir. Bu cümlə pırtlaşmanın fiziki mənasını və bir əşyanın qarışıqlıq vəziyyətini açıq-aşkar əks etdirir.
Yekun olaraq, "pırtlaşmaq" fəlinin mənası sadəcə fiziki qarışıqlığı deyil, daha geniş mənada nizamsızlıq, qarışıqlıq, dolaşma, anlaşılmazlıq və xaos vəziyyətini ifadə edir və kontekstə görə müxtəlif şəkillərdə işlənə bilər.