Plastiklik sözü Azərbaycan dilində bir neçə mənada işlənir. Əsasən, vizual sənətlərdə və hərəkət təsvirində istifadə olunur. Lüğətlərdə sadəcə "qəşənglik, zəriflik, ahəngdarlıq, vəznlilik" kimi təriflənməsi sözün mənasını tam əhatə etmir. Daha geniş və dəqiq izah üçün plastikliyin mənşəyinə və istifadə sahələrinə nəzər salmaq lazımdır.
Sözün kökü qədim yunanca "plastikos" (πλαστικός) sözündəndir ki, bu da "formalaşdırıla bilən", "modelləşdirilə bilən", "əmələ gətirilə bilən" mənalarını verir. Beləliklə, plastiklik əsasən bir şeyin forma, quruluş və hərəkətinin ahəngdarlığı, incəliyi və təbii görünüşü ilə xarakterizə olunmasını bildirir. Bu, sadəcə "qəşənglik"dən daha geniş bir məfhumdur.
Plastikliyin müxtəlif kontekstlərdə istifadəsi:
- Heykəltəraşlıqda: Heykəlin plastikliyi onun formalarının ahəngdarlığı, bədən hissələrinin proporsiyalarının düzgünlüyü, həcm hissinin dəqiq ifadəsi və ümumilikdə əsərin estetik cəlbediciliyini ifadə edir. Sadəcə "qəşəng" deyil, həcm və forma manipulyasiyasının ustalıqla tətbiqini göstərir.
- Rəqs və teatrda: Rəqqasın və ya aktyorun plastikliyi onun hərəkətlərinin axıcılığı, ifadəliliyi, vücudunun hər bir hissəsinin bilinçli və ahəngdar idarə olunmasını, rolun, duyğuların və hərəkətin bir-birinə uyğun gəlməsini ifadə edir. Burada "vəznlilik" daha çox hərəkətlərin ritmik və ahəngdar olmasını ifadə edir.
- Musiqidə: Musiqi əsərinin plastikliyi daha çox onun melodik xəttinin əyri-əyriliyini, ahəngdarlığını, dinamikanın və ritmin estetik ifadəsini əks etdirir. Burada "ahəngdarlıq" xüsusilə önəmlidir.
- Ədəbiyyatda: Ədəbi əsərdə plastiklik daha çox təsvirlərin canlılığı, detalların seçilməsinin dəqiqliyi, hadisələrin oxucuya vizual olaraq təqdim olunmasının aydınlığı ilə əlaqələndirilir. Bu daha çox obrazlı dil və canlı təsvir vasitələrinin istifadəsinə aiddir.
Yekun olaraq, plastiklik sadəcə "qəşənglik" və ya "zəriflik"dən daha geniş və mürəkkəb bir anlayışdır. O, forma, hərəkət, ahəngdarlıq və ifadəliliklə əlaqəli bir sıra keyfiyyətləri özündə əks etdirir və müxtəlif sənət sahələrində fərqli şəkildə təzahür edir.