Plutokrasiya (yun. πλοῦτος - ploutos "var-dövlət", κράτος - kratos "hakimiyyət, güc" sözlərindən əmələ gəlmişdir) termininin əsas mənası varlıların, zənginlərin hakimiyyəti, hökmranlığı deməkdir. Bu termin, dövlətin və ya cəmiyyətin idarə olunmasında varlıların, malikanə sahiblərinin, yüksək sərvətlərə malik olanların qərarvermə prosesində həlledici rol oynaması və öz maraqlarını üstün tutması deməkdir. Plutokrasiyanın varlığı, bir qayda olaraq, demokratiyanın və ya başqa siyasi sistemlərin pozulması, ədalətsizliyin və sosial bərabərsizliyin artması ilə müşayiət olunur.
Plutokrasiyanın təzahür formaları müxtəlif ola bilər. Bəzən açıq şəkildə, yəni varlıların birbaşa siyasi hakimiyyətdə olması ilə özünü göstərə bilər. Məsələn, bir ölkənin yüksək vəzifələrini varlı və nüfuzlu ailələr və ya qruplar tuta bilər. Digər hallarda, plutokrasiya daha gizli formada mövcud ola bilər. Varlılar, lobbiçilik, maliyyələşdirmə və kütləvi informasiya vasitələrinə təsir göstərmək yolu ilə siyasi qərarlara dolayısı ilə təsir göstərə bilərlər. Beləliklə, hətta demokratik görünən bir sistemdə belə plutokratik elementlər mövcud ola bilər.
Plutokrasiya termini, sadəcə olaraq "öz varı və dövləti sayəsində nüfuzu və hökmü olan adam" mənasından daha geniş bir konsepsiyanı ifadə edir. O, fərdi sərvət sahibinin deyil, sərvətə malik olan sinifin siyasi və iqtisadi hakimiyyətini ifadə edir. Bu baxımdan, plutokrasiya, oligarxiya ilə də əlaqələndirilə bilər, çünki hər iki konsepsiya da az sayda insanın hakimiyyətini əks etdirir. Ancaq oligarxiya daha çox hakimiyyətin azlıq tərəfindən ələ keçirilməsinə fokuslanır, plutokrasiya isə bu azlığın sərvətə malik olması ilə xarakterizə olunur.
Cümlədə necə işlənməsi nümunələri:
- Bəzi siyasi analitiklər müasir cəmiyyətlərdə gizli plutokrasiyanın mövcud olduğunu iddia edirlər.
- Tarix boyu plutokrasiyanın mövcud olduğu dövlətlərdə sosial bərabərsizlik və ədalətsizlik yüksək səviyyədə olub.
- Demokratiyanı qorumaq üçün plutokrasiyanın təsirlərinə qarşı mübarizə aparmaq vacibdir.