Plutokratiya [yun. plutos – var-dövlət və kratos – hakimiyyət]: Dövlətin və ya cəmiyyətin bir neçə çox varlı şəxs və ya qrup tərəfindən, onların maliyyə gücləri əsasında idarə olunduğu siyasi və ictimai sistemdir. Bu sistemdə iqtisadi güc siyasi hakimiyyəti müəyyən edir və qərarlar əsasən varlıların maraqlarına uyğun olaraq qəbul edilir.
Plutokratiya, sadəcə varlıların hakimiyyəti demək deyil, daha çox onların iqtisadi üstünlüyündən irəli gələn siyasi təsirlərinin hakim olduğu bir rejimdir. Bu təsir müxtəlif yollarla həyata keçirilə bilər: lobbicilik, siyasi kampaniyalara maliyyə yardımı, media üzərindən təsir, bürokratik strukturlar vasitəsilə təzyiq və s. Beləliklə, plutokratiya görünən demokratik strukturların arxasında gizlənə bilər, lakin əsl hakimiyyət varlıların əlində cəmləşir.
Tarix boyu müxtəlif cəmiyyətlərdə plutokratik elementlər müşahidə edilib. Bəzi hallarda bu, açıq şəkildə özünü göstərib, bəzilərində isə daha gizli formada mövcud olub. Müasir dünyada da plutokratik meyillər bir çox ölkələrdə özünü göstərir, xüsusən də korrupsiya, qanunvericiliyin pulu olanların maraqlarına uyğunlaşdırılması və siyasi proseslərə böyük miqdarda maliyyə vəsaitinin axını hallarında.
Plutokratiya termini, oligarxiya (azsaylıların hakimiyyəti) və aristokratiya (əsilzadələrin hakimiyyəti) kimi anlayışlarla sıx əlaqədardır. Lakin plutokratiya iqtisadi gücün üstünlüyünə əsaslanır, halbuki oligarxiya və aristokratiyanın əsasını sosial status və ya mənşə təşkil edir. Bəzi hallarda bu anlayışlar bir-birini tamamlayır və qarışa bilər.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Bəzi tənqidçilər iddia edirlər ki, ölkə getdikcə daha çox plutokratiyaya doğru hərəkət edir.
- Plutokratiyanın əsas xüsusiyyəti iqtisadi gücün siyasi hakimiyyətə çevrilməsidir.
- Demokratiya ilə plutokratiya arasındakı fərq əsasən hakimiyyətin mənbəyindən irəli gəlir.