Sağ (sıf.) – Bu söz əsasən "diri", "canlı", "ölməmiş" mənalarını ifadə edir və "ölü" sözünün antonimidir. Lakin bu sadə tərif onun zəngin semantik potensialını tam əks etdirmir. "Sağ" sözü sadəcə fiziki sağlamlığı deyil, həm də ruhi vəziyyəti, rifahı əhatə edə bilər. Mənəvi cəhətdən sağlam, güclü, əzmkar bir insanı da "sağ" sözü ilə ifadə etmək mümkündür. Məsələn, "O, çətinliklərə baxmayaraq, ruhu sağ qaldı" cümləsində "sağ" sözü məhz bu mənəvi gücü, əzmkarlığı ifadə edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, kökü Türk dillərindəki "sağ" (sağlam, doğru, düzgün) kökünə dayanır. Bu kökdən törəmiş sözlərin bir çox dillərdə oxşar mənaları var. Bu da sözün köhnə və geniş məna kəsb etdiyini göstərir.
Cümlələrdə "sağ" sözünün işlənməsinə dair nümunələr:
- Fiziki sağlamlıq: "Atası hələ sağdır." (fiziki olaraq diridir)
- Gələcək haqqında ehtimal: "Sağ qalsaq görərik." (əgər sağ qalarsaq)
- Mənəvi sağlamlıq: "Ürəyi sağ, ruhu dinc idi." (mənəvi cəhətdən güclü və sakit idi)
- Xeyir-dua mənasında: "Allah sağ əldən versin!" (Allah xeyirli bir şey versin)
- Əl, ayaq və bədənin sağlam olması mənasında: "Sağ əli ilə yazır." (sağlam əli ilə)
- Səlamat qalmaq: "Sağ olun!" (sağ qalın!)
Göründüyü kimi, "sağ" sözü kontekstdən asılı olaraq fərqli mənalar kəsb edə bilir. Sadəcə "diri olmaq"dan başqa, sağlam, salamat, bütöv, əzmkar, mənəvi cəhətdən güclü olmaq kimi mənaları da ifadə edə bilir. Bu, sözün semantik zənginliyini və dilin ifadə imkanlarının genişliyini göstərir.