Samı sözü Azərbaycan dilində, əsasən kənd təsərrüfatı ilə bağlı olan, boyunduruqla əlaqəli bir termindir. Lüğətlərdə sadəcə "boyunduruğun hər iki ucundakı qoşa deşiklərə salınan nazik ağac" kimi tərif olunsa da, mənası daha geniş və dərindir. Samı, arabanın, tirlərin və ya oxun boyunduruğa bağlanmasını təmin edən, boyunduruq çuxurlarına keçirilib bağlanan, adətən möhkəm və əyilməyə davamlı nazik bir ağac parçasıdır. Onun materialı, ölçüləri və forması istifadə olunan boyunduruğun növü və ölçüsündən asılı olaraq dəyişə bilər. Bəzən samının ucları möhkəmlik üçün metal parçalarla bərkidilirdi.
Etimoloji baxımdan, "samı" sözünün mənşəyi dəqiq bilinməsə də, türkcə köklərə istinad edə bilər. "Sam" kökündən törəyən bu söz, güclü və dayanıklılığı ifadə edən mənaları özündə ehtiva edə bilər. Bu ehtimal, samının boyunduruqda oynadığı mühüm rol ilə də uyğun gəlir. Boyunduruq, ağır yükləri çəkən heyvanların gücünü arabaya ötürmək üçün vacib bir vasitə idi və samı da bu mexanizmin ayrılmaz bir hissəsi olaraq, böyük yükə dözməli idi.
Misal cümlədə göstərildiyi kimi ("Salman əmi arabaçının samı qayırmaq üçün ağac axtardığını bilib sakit oldu"), samının praktik tətbiqi və əhəmiyyəti aydın şəkildə görünür. Cümlə, samının qırılması halında arabaçının yeni bir samı düzəltmək məcburiyyətində qalacağını və bu iş üçün ağac axtardığını göstərir. Bu, samının sadə bir hissə deyil, arabanın işləməsi üçün vacib bir element olduğunu vurğulayır. Başqa bir cümlədə "köhnə samı dəyişdirdilər" və ya "yeni samı möhkəm bağladılar" kimi ifadələrdə də samının funksiyası və əhəmiyyəti təsvir edilə bilər.
Yekun olaraq, "samı" sözü sadə bir tərifə sığmayan, tarixi və mədəni kontekstlə əlaqəli bir termindir. Onun funksiyası, materialları və istifadəsi haqqında daha geniş məlumat vermək, Azərbaycan kənd həyatının və əmək alətlərinin daha yaxşı anlaşılmasına kömək edir.