Sancılanmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "qarnından sancı tutmaq, bərk ağrı tutmaq"la məhdudlaşdırılmaqdan daha geniş və dəqiq şəkildə izah edilməlidir. Lüğətlərdəki qısa izah, sözün bütün imkanlarını əks etdirmir. Sancılanmaq, əslində, kəskin, tez-tez tutan və adətən daxili orqanlarda hiss edilən ağrının intensivliyini ifadə edir. Bu ağrı müxtəlif səbəblərdən, məsələn, qastrit, kolit, qaraciyər xəstəlikləri, bağırsaq infeksiyaları, soyuqdəymə, qida zəhərlənməsi və s. yaranabilir. Qarın nahiyəsində olmasa da, başqa orqanlarda da kəskin ağrı hissi olduqda "sancılanmaq" feli işlənə bilər. Məsələn, "başım sancılandı", "ürəyim sancılandı" kimi ifadələr də məlumdur.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "sancı" kökünün türk dillərində geniş yayıldığını görərik. "Sancı" sözü, əsasən, kəskin, birdən-birə yaranan və tez-tez təkrarlanan ağrıları ifadə edir. "Lanmaq" isə "-maq" şəkilçisi ilə əmələ gəlmiş bir felidir və prosesin davamlılığını, təkrarlanmasını ifadə edir. Beləliklə, "sancılanmaq" sözü, kəskin, birdən-birə başlayan və davamlı, təkrarlanan ağrı hissinin intensivliyini ifadə edən bir felidir.
Verilən misalda ("Gər dəysə soyuq, sancılanıb olsa da bimar; Hökm et, gələ cindar") söz, soyuqdəymə səbəbindən yaranan ağrıları ifadə edir. Ancaq bu, sözün mənasının yalnız bu kontekstlə məhdudlaşdığını göstərmir. Müxtəlif cümlələrdə "sancılanmaq" feli aşağıdakı kimi işlənə bilər:
Misallar:
- Qarın sancısından sancılanıb yerində fırlanırdı.
- Soyuqdəymədən bütün bədəni sancılanırdı.
- Baş ağrısından sancılanıb yatıb qaldı.
- Qaraciyər xəstəliyindən sancılanmaq onu çox əziyyətə salırdı.
- Ağrılar o qədər şiddətli idi ki, sancılanıb əyilib qaldı.
Beləliklə, "sancılanmaq" sözünün mənası, yalnız qarın ağrısı ilə deyil, həm də müxtəlif orqanlarda yaranan kəskin, birdən-birə başlayan və davamlı təkrarlanan ağrı hissi ilə əlaqələndirilir. Bu, sözün istifadə sahəsini genişləndirir və lüğət tərifinin daha dolğun olmasını tələb edir.