Sərəncam (fars. سَرَنجام, sarānǧām – "son, nəticə, əmr, hökm, qərar") Azərbaycan dilində çoxmənalı bir sözdür və əsasən əmr, göstəriş, qərar mənalarında işlənir. Fars dilindən gələn bu söz, etimoloji olaraq "baş" mənasını verən "sər" və "nəticə, son" mənasını verən "əncam" sözlərindən təşkil olunmuşdur. Bu, sözün mənasında əmrin, qərarın bir işin sonunu, nəticəsini müəyyən etməsini əks etdirir.
1. Əmr, göstəriş, qərar: Sərəncam, bir yuxarı vəzifəli şəxs tərəfindən verilən rəsmi və ya qeyri-rəsmi əmr, göstəriş və ya qərarı ifadə edir. Bu, müəyyən bir işin yerinə yetirilməsi ilə bağlı rəsmi sənəd də ola bilər, yaxud şifahi olaraq verilən bir göstəriş də. Misal üçün: "Nazir sərəncam verdi ki, bütün müəssisələr bu qanuna əməl etsinlər." burada sərəncam rəsmi bir qərarı ifadə edir. "Ata oğluna sərt bir sərəncam verdi: "Evdən çıx!" burada isə şifahi, qeyri-rəsmi bir əmr nəzərdə tutulur.
2. Tədbir, plan: Bəzi kontekstlərdə sərəncam, həll yolunu, tədbirlər planını ifadə edə bilər. Məsələn: "Bu problemin həlli üçün müəyyən sərəncamlar görülməlidir." burada sərəncam konkret hərəkət planını bildirir.
3. İdarəetmə, nizam: Söz, bəzən bir işin idarə olunması, nizama salınması mənasında da işlənə bilər. Məsələn: "O, təsərrüfatda sərəncamı ələ aldı və bütün işləri yoluna qoydu." burada sərəncam, işlərin effektiv idarə olunmasını bildirir.
İdiomatik ifadələr:
Sərəncam çəkmək: Bu, bir məsələni həll etmək, bir işi qaydaya salmaq, nizamlamaq mənasında işlənən bir idiomatik ifadədir. Məsələn: "O, bütün qarışıqlığı sərəncam çəkdi." burada sərəncam çəkmək, vəziyyəti nizamlamaq və düzəltmək mənasını verir.
Sözün mənası və işlənməsi kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Yuxarıda göstərilən mənalar sərəncam sözünün əsas mənalarıdır və bunlardan başqa daha geniş mənalarda da istifadə oluna bilər.