Sökmə (Sökmək felindən törəmiş isim): "Sökmək" feli "bir şeyi hissələrinə ayırmaq, parçalamaq, söküb dağıtmaq" mənalarını ifadə edir. "Sökmə" ismi isə bu əməlin nəticəsini, yaxud həmin əməlin özünü bildirir. Mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilir.
Məna nüansları:
1. Fiziki sökülmə: Bir cihazın, qurğunun, binanın və ya başqa bir obyektin hissələrinə ayrılması prosesi və ya nəticəsi. Misal: Avtomobilin sökməsi bir neçə saat çəkdi. Ev üçün yeni mebel aldıq, köhnəsinin sökməsini sifariş etdik. Bu mənada “sökülmə” sözü ilə sinonimdir.
2. Məntiqi sökülmə, təhlil: Mürəkkəb bir sistemin, məsələnin və ya mövzunun tərkib hissələrinə ayırılıb təhlil edilməsi. Misal: Məsələnin sökməsindən sonra həll yolu aydınlaşdı. Mətni sökməyə, əsas fikirləri ayırmağa çalışdı. Bu mənada “təhlil”, “ayırma”, “fərqləndirmə” sözləri ilə sinonimdir.
3. Məcazlı mənada: Bir şeyin, adətən mənfi bir mənada, tamamilə dağıdılması, məhv edilməsi. Misal: Onun əsərləri tənqidçilər tərəfindən tamamilə sökməyə məruz qaldı. Qarşı tərəfin arqumentləri bizim tərəfimizdən sökməyə məruz qaldı. Bu mənada “tənqid”, “məhv”, “dağıtma” sözləri ilə sinonim ola bilər.
Etimologiya: "Sökmə" sözü "sök-" kökü və "-mə" isim şəkilçisindən əmələ gəlmişdir. "Sök-" kökü qədim türk dillərindən gəlir və parçalamaq, ayırmaq mənalarını ifadə edir.
Sinonimlər: Kontekstdən asılı olaraq sökülmə, təhlil, ayırma, parçalama, dağıtma, tənqid, dekonstruksiya (akademik kontekstdə) kimi sözlər sinonim kimi istifadə oluna bilər.
Antonimlər: Yığma, quraşdırma, birləşdirmə.