Sümsünmək felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası, dilənmək, qapılardan-qapılara dolaşaraq yemək və ya maddi yardım istəməkdir. Bu hərəkət, həm də adətən, ehtiyacdan, yoxsulluqdan irəli gələn bir hərəkət kimi qəbul edilir.
Lakin, lüğətlərdəki sadə izahından fərqli olaraq, “sümsünmək” feli daha çox mənfi kontekstdə, təhqir və ya söyüş kimi işlənir. Bu, həm dilənçiliyin özünün aşağılayıcı bir hərəkət kimi qəbul edilməsi, həm də bu hərəkətin gerçək ehtiyacdan deyil, əxlaqsızlıqdan qaynaqlanması ilə əlaqədardır. Belə ki, “sümsünmək” sadəcə yemək axtarmaqdan ibarət deyil, həm də bir növ özünü alçaltmaq, başqalarından asılı vəziyyətdə olmaq deməkdir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, ehtimal ki, kökünün “sümük”, “sümükçü” kimi sözlərlə əlaqəsi var. Bu da dilənçiliklə əlaqədar olaraq, sümüyə qədər aclıq çəkmək mənasını ifadə edir. Lakin bu əlaqə yalnız bir fərziyyədir və dəqiq bir etimoloji tədqiqat tələb edir.
Cümlə içərisində istifadəsinə misallar:
- "O qoca, hər gün sümsünərək gününü keçirməli idi." (burada ehtiyacdan qaynaqlanan dilənçilik ifadə olunur)
- "Sən də ona bənzəyirsən, hər yerə sümsünüb gəzirsən!" (burada təhqir mənasında işlənir)
- "İt itliyini tərgidər, sümsünməyini tərgitməz." (bu məsəl, adət və ya vərdişin tərk edilməsinin çətinliyini ifadə edir. Burada “sümsünmək” hər hansı mənfi bir vərdişin metaforik ifadəsidir.)
Yekun olaraq, "sümsünmək" feli sadəcə dilənməyi deyil, həm də mədəniyyətimizdə mənfi bir konnotasiya daşıyan, alçaldıcı, ehtiramdan uzaq bir hərəkəti ifadə edir və çox vaxt təhqir və söyüş kimi işlənir.