Şəms (ər. شمس) sözü Azərbaycan dilinə ərəb dilindən keçmişdir və əsas mənası "günəş" deməkdir. Lüğətlərdə sadəcə "günəş" kimi tərcümə olunmasına baxmayaraq, onun daha geniş və poetik mənaları da vardır. "Gün" sözü ilə sinonim olsa da, "şəms" sözü daha çox poetik və yüksək üslublu mətnlərdə işlənir, günəşin nurunu, parlaqlığını, həyatverici qüvvəsini vurğulayır. Sözün əsas mənası günəşin fiziki varlığı olsa da, metaforik mənalarda da istifadə oluna bilər. Məsələn, həqiqətin, biliyin, aydınlığın, həyatın simvolu kimi.
Nümunə cümlələrdə "şəms" sözünün necə istifadə olunduğuna diqqət yetirək: "Havada dövr edər, şəms ilə qəmər?" cümləsində "şəms" və "qəmər" (ay) bir-birinə zidd olan iki göy cismini ifadə edir, lakin eyni zamanda, göyün harmoniyasını, dəyişkənliyini simvolizə edir. Bu istifadədə, sözün poetik mənası ön plana çıxır. "Camalın xəcil elər, Şəms ilə mahı, müxtəsər" misrasında isə "şəms" (günəş) və "mah" (ay) birlikdə gözəlliyin, cəlbediciliyin, parlaqlığın ifadəsidir. Bu misalda "şəms" gözəlliyin parlaqlığını vurğulayır.
Qısacası, "şəms" sözü sadəcə "günəş" mənası ilə məhdudlaşmayan, daha geniş semantik yük daşıyan bir sözdür. Poetik əsərlərdə onun metaforik istifadəsinə tez-tez rast gəlinir və bu istifadələr mətnə əlavə bədii dəyər qatır. Sözün ərəb mənşəli olması da onun yüksək üslublu və təntənəli məqamlarda işlənməsinə səbəb olur.