Şırımlamaq (f.) - Bu feilin leksik mənası, sadəcə "şırım açmaq" və ya "şırım-şırım eləmək, cırmaq" kimi qısaca ifadə edilməkdən daha geniş və dəqiq şəkildə izah edilməlidir. Əslində, "şırımlamaq" feili, əşyanın səthində dərin olmayan, uzunsov və nazik parçalanmalar, yarıqlar, şırımlar yaratmaq prosesini bildirir. Bu parçalanmalar kəskin bir alət vasitəsilə edilə bilər (məsələn, bıçaqla, qayçı ilə), yaxud da əşyanın özünün fiziki təsiri nəticəsində (məsələn, quruma nəticəsində).
Etimologiya: "Şırımlamaq" feili "şırım" kökündən törəmişdir. "Şırım" sözü dərinliyi nisbətən az olan, uzun və dar yarıq, çat, parçalanma mənasını verir. "-lamaq" əlavəsi isə hərəkət və proses bildirən bir əlavədir. Beləliklə, "şırımlamaq" sözü əşyada şırım açmaq, yarıq salmaq, parçalamaq hərəkətini ifadə edir.
Mənaların təfərrüatı:
1. Məcazi olmayan məna: Bu mənada "şırımlamaq" konkret bir hərəkəti ifadə edir. Məsələn:
- "Taxta səthi bıçaqla şırımladı." (Burada bıçaqla taxtada uzunsov, nazik bir yarıq açılması nəzərdə tutulur.)
- "Quru torpaq günəşin təsirindən şırımladı." (Burada quruma nəticəsində torpaqda yaranan çatlar nəzərdə tutulur.)
2. Məcazi məna: Bu mənada "şırımlamaq" əşyanın səthinin parçalanmasını, cırılmasını, dəliyə salınmasını ifadə edir, lakin burada şırımın özünün forması bir o qədər vacib deyil. Məsələn:
- "Qəzəbdən əlini şırımladı." (Burada əlin cırılması və ya yaralanması, deyilən sözlərin emosional təsirini gücləndirmək üçün işlənir.)
- "Köhnə paltar şırım-şırım olmuşdu." (Burada paltarın köhnəlmədən, istifadədən cırıldığı nəzərdə tutulur.)
Sintaktik funksiya: "Şırımlamaq" feili cümlədə müxtəlif sintaktik funksiyalarda işlənə bilər. Subyekt, obyekt, predikat və s. kimi işlənə bilər.