Şumlanmaq (məch. şum edilmək) felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "şum edilmək" kimi təqdim edilməkdən daha geniş və dəqiq şəkildə izah edilə bilər. Həm də əsas mənası olan "torpağın şum alətləri ilə sürülməsi, becərilməsi"nin passiv forması olaraq qəbul edilməlidir. Bu, həm torpağın özünün, həm də onun üzərində aparılan əkinçilik işlərinin kontekstində başa düşülməlidir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "şum" kökünün türk dillərindən gəldiyini görərik. Kök, torpağı sürən alətin, həmçinin həmin alətlə torpağı sürülməsi hərəkətinin özünü bildirir. Beləliklə, "şumlanmaq" sözü bu hərəkətin passiv formasını, yəni torpağın şumlanma hərəkətinə məruz qalmasını ifadə edir. Bu, müəyyən bir məqsədlə, adətən əkin üçün, həyata keçirilir.
Misal üçün, verilən cümlədə ("Maya ətrafda şumlanaraq payız əkinləri üçün hazırlanmış tarlaların arxlarını yoxladı") "şumlanmaq" fəaliyyətin nəticəsini bildirir. Tarlalar artıq şumlanıb, yəni payız əkinləri üçün hazır hala gətirilib. Burada diqqət edilməli nöqtə odur ki, "şumlanmaq" sadəcə "şum edildi" mənasını vermir, əlavə olaraq torpağın becərilməsi və əkin üçün hazırlanması mənasını da özündə ehtiva edir.
Fərqli cümlələrdə istifadəsi:
- "Tarlalar artıq şumlanmışdı və əkinə hazırdı."
- "Yazda bütün sahələr şumlanacaq."
- "Bu ərazinin şumlanması üçün xüsusi texnikaya ehtiyac var."
- "Qışdan sonra şumlanmış torpaq daha məhsuldar olur."
Yuxarıdakı nümunələr göstərir ki, "şumlanmaq" sözü müxtəlif kontekstlərdə, həm prosesin təsvirində, həm də nəticənin bildirilməsində istifadə oluna bilər. Bu da onun mənasının zənginliyini və dilçilik baxımından əhəmiyyətini vurğulayır.