Şütümək (f.) Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında yer alan bir feldir. Əsas mənası “bərk qaçmaq, sürətlə getmək” olsa da, bu məna daha geniş şəkildə dərk edilməlidir. Sözün əhatə etdiyi hərəkət sadəcə sürətli bir qaçışdan daha çox, bir növ təciliyyət, həyəcan və ya təlaş içində aparılan hızlı bir hərəkəti ifadə edir.
"Şütümək" fəlindəki hərəkət intensivliyi "qaçmaq" felindən daha yüksəkdir. "Qaçmaq" daha ümumi bir anlayışdır, müxtəlif səbəblərdən - məsələn, əyləncə, idman və ya təhlükədən qaçmaq üçün – istifadə oluna bilər. "Şütümək" isə əsasən təcili bir vəziyyətdə, hədəfə sürətlə çatmaq məqsədilə edilən bir hərəkəti bildirir. Sözün mənasına "bərk sürüb getmək, ötüb keçmək" ifadelərinin əlavə edilməsi də bu intensivliyi vurğulayır. "Sürüb getmək" fikri, hərəkətin maneələri aşaraq davam etdiyini, "ötüb keçmək" isə hədəfə çatılmasını bildirir.
Misal olaraq, "Balaca Sabir şütüyüb, o tərəf-bu tərəfə qaçırdı" cümləsində "şütümək" fəli, Sabirin çox sürətli və həyəcanlı bir şəkildə, nəzarətsiz hərəkət etdiyini göstərir. Sadəcə "qaçırdı" desək, Sabirin hərəkətinin bu qədər qəfil və intensiv olduğunu bildirə bilmərik. "Şütümək" fəli hərəkətin xarakterini daha dəqiq və canlı şəkildə təsvir edir.
Etimalogiyasına gəldikdə, "şütümək" fəlinin kökü və mənşəyi haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Lakin türkologiya ədəbiyyatında bənzər səslənməli sözlərin mövcudluğu onun köhnə bir söz olduğunu göstərir. Dil tarixi tədqiqatlarında daha ətraflı araşdırılara ehtiyac duyulur.
Fərqli cümlələrdə "şütümək" fəlinin istifadəsi nümunələri:
- At şütüyüb tarlaya doğru qaçdı.
- Yağış şütüyüb yerə vurdu.
- Qapıdan şütüyüb çıxdı.
Bu nümunələrdə göründüyü kimi, "şütümək" fəli həm insan, həm də cansız varlıqlar üçün istifadə oluna bilər və hərəkətin sürətini və intensivliyini vurğulayır.