Taxtabiti sözü Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində əsasən "qansorucu kiçik tüfeyli cücü" kimi təqdim olunur. Lakin bu izah kifayət qədər geniş və dəqiq deyil. Daha ətraflı bir şəkildə izah etmək üçün sözün mənşəyini, taksonomik yerini və ədəbiyyatda necə işləndiyini nəzərə almaq lazımdır.
Terminin mənşəyi haqqında dəqiq məlumat yoxdur, ancaq "taxta" və "biti" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyi güman edilir. "Taxta" hissəsi, ehtimal ki, bu cücünün yaşadığı mühitlə (məsələn, köhnə taxta evlərin divarları, taxta konstruksiyalar) əlaqədardır. "Biti" isə həm canlı varlığın kiçik ölçüsünü, həm də parazit həyat tərzini ifadə edir. Yəni, sözün mənası "taxtada yaşayan kiçik parazit" kimi şərh oluna bilər.
Zooloji baxımdan, "taxtabiti" müəyyən bir növü deyil, bir neçə kiçik ölçülü qansorucu parazit cücünün ümumi adıdır. Bu cücülər əsasən Mallophaga dəstəsinə aiddir və quşlar və məməlilərin tüklərində və ya dərisində yaşayır. Lüğətlərdə qeyd edilən “qansorucu” xüsusiyyəti hər bir taxtabiti növü üçün etibarlı olmaya bilər; bəzi növlər daha çox dəri parçaları və digər üzvi maddələrlə qidalanırlar. Ona görə də, daha dəqiq tərif belə olardı: "Taxtabiti" – əsasən quş və məməlilərin tüklərində və ya dərisində yaşayan, kiçik ölçülü, müxtəlif növləri əhatə edən parazit cücülərə verilən ümumi ad.
Ədəbiyyatda "taxtabiti" sözü daha çox məcazi mənada işlənir. Mənfi mənada, kiçik, əhəmiyyətsiz, narahatedici bir şeyin təsviri üçün istifadə oluna bilər. Məsələn, "O, məsələyə taxtabiti kimi yanaşdı" cümləsində "taxtabiti" ciddiyyətsizlik və səthi münasibəti ifadə edir. Digər tərəfdən, "taxtabiti dərmanı" ifadəsi, bu cücülərə qarşı istifadə olunan müxtəlif preparatları bildirir. Bu dərmanlar, insektisidlər və ya digər parazit əleyhinə vasitələr ola bilər.
Yekun olaraq, "taxtabiti" sözü sadə bir zooloji termindən daha çox mənaya malikdir. Həm bioloji, həm də məcazi mənaları olan bir söz kimi daha dəqiq və geniş şəkildə izah olunmalıdır.