Talançılıq (is.): Talanla məşğul olma; soyğunçuluq, quldurluq. Bu söz, əsasında "talan" sözü olan bir isimdir və -çılıq şəkilçisi ilə məşğuliyyəti, hal-hazırkı vəziyyəti bildirir. Yəni, talançılıq, talan etmə hərəkətinin davamlı olaraq, vərdiş halında yerinə yetirilməsini ifadə edir. Sadəcə bir dəfəlik talan hadisəsi deyil, sistemli, təkrarlanan bir əməldir.
Talançılığın sinonimləri olan "soyğunçuluq" və "quldurluq" sözləri ilə müqayisədə, fərqlər var. Soyğunçuluq, daha çox gizli və sürətli şəkildə, qabaqcıl planlaşdırma olmadan, tək və ya az sayda şəxs tərəfindən törədilən əməllərə aiddir. Quldurluq isə ümumiyyətlə daha təşkil olunmuş, silahlı bir qrup tərəfindən həyata keçirilən, daha geniş miqyaslı və zorakılıqla müşayiət oluna bilən əməlləri ifadə edir. Talançılıq bu iki anlayışı özündə birləşdirə bilər, həm gizli, həm də açıq şəkildə, həm kiçik, həm də böyük qruplar tərəfindən həyata keçirilə bilər.
Cümlədə necə işləndiyinə dair nümunələr:
- "Əsrlər boyu bu bölgədə talançılıq geniş yayılmışdı." (Tarixi kontekstdə, davamlı bir prosesi ifadə edir.)
- "Onların talançılıq əməlləri nəticəsində kənd tamamilə viran oldu." (Talançılığın nəticəsini göstərir.)
- "Polislər talançılıqla məşğul olan bir qrup şəxsi saxladılar." (Talançılıqla məşğul olanları təsvir edir.)
- "Hökumət talançılığın qarşısını almaq üçün ciddi tədbirlər görür." (Talançılığın qarşısının alınması ilə əlaqəli tədbirlər.)
Etimalogiyasına gəldikdə, sözün kökü türk dillərində geniş yayılmış "talan" sözündəndir və əşyaların zorla ələ keçirilməsi, qarət edilməsi mənasını verir. "-çılıq" şəkilçisi isə türk dillərində məşğuliyyəti, hal-hazırkı vəziyyəti bildirən bir şəkilçidir. Beləliklə, talançılıq sözünün mənası, "talan etmə ilə məşğul olma" kimi izah edilə bilər.