Tamahlanmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "bir şeyi əldə etməyə, bir şeyə sahib olmağa həvəs göstərmək" və ya "nəfsini saxlaya bilməmək" kimi qısa ifadələrlə məhdudlaşdırıla bilməz. Daha dəqiq və geniş bir izah təqdim etmək üçün sözün semantik quruluşunu, etimologiyasını və kontekstual istifadəsini nəzərə almaq lazımdır.
Etimoloji baxımdan "tamahlanmaq", "tamah" kökündən əmələ gəlmişdir. "Tamah" sözü, öz növbəsində, "çox istəmək", "hərislik", "aşırı arzu" kimi mənaları əhatə edir. Beləliklə, "tamahlanmaq" fəali, bir şeyə qarşı hədsiz, nəzarətsiz bir istək və arzu hissi keçirmək, bu istəyin bədəni və ruhu ələ keçirməsi deməkdir. Bu istək, materialist bir şey ola bilər (pul, əşya, vəzifə), ancaq qeyri-materialist istəklərə (məsələn, şöhrət, güc) də aid edilə bilər.
Tamahlanmanın mahiyyəti, sadəcə bir şeyə sahib olmaq istəyindən daha çoxdur. Bu, həmin şeyə qarşı nəzarətsiz, hətta patoloji bir səviyyədə olan bir ehtirasdır. İnsan tamahlandığı şeyə sahib ola bilər, amma tamah hissi yox olmur, əksinə, daha da güclənə bilər. Bu, sonu olmayan bir istək dövrəsini yaradır. Bu mənada, "nəfsini saxlaya bilməmək" ifadəsi, tamahlanmanın bir nəticəsini, lakin onun mahiyyətini tam əks etdirmir.
Cümlə içərisində istifadəsinə nümunələr:
- O, var-dövlətə tamahlanırdı, yalnız pul qazanmaq düşüncəsi ilə yaşayırdı.
- Şöhrətə tamahlanan sənətkar, hər hansı bir əxlaqsızlığı edə bilərdi.
- Həsəd və tamahlanma insanı korlayır.
- Başqalarının nailiyyətlərinə tamahlanmaq yerinə, öz üzərində çalışmaq daha məqsədəuyğundur.
Beləliklə, "tamahlanmaq" fəlinin daha dolğun və dəqiq tərifi aşağıdakı kimidir: Bir şeyə və ya bir hala qarşı hədsiz, nəzarətsiz bir istək və arzu hissi keçirmək; bu istəyin insanın davranışlarını və düşüncələrini tamamilə ələ keçirməsi; hərislik, aşırı istək, nəfsin hakim olması.