Tanımaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası daha geniş və dəqiq şəkildə belə izah edilə bilər: Bir varlığı (insan, heyvan, əşya, hadisə və s.) duyğu orqanları (göz, qulaq, toxunma, qoxu, dad) vasitəsilə qavramaq, onun kimliyini və ya mahiyyətini müəyyən etmək, əvvəllər görülmüş, eşidilmiş, oxunmuş və ya başqa cür qarşılaşılmış bir varlıq kimi identifikasiya etmək. Bu, sadəcə xatırlamaqdan daha çox, qavranılan məlumatın əvvəlki biliklərlə müqayisə edilməsi və uyğunluğun müəyyən edilməsi prosesini əhatə edir.
Tanımağın müxtəlif səviyyələri vardır: Sadəcə görmək, eşitmək və ya toxunmaqla qavranmanın özü tanıma kimi qəbul edilə bilməz. Əsl tanıma, qavranılanın kimliyini, xüsusiyyətlərini müəyyən etməyi, onu başqa oxşar varlıqlardan fərqləndirməyi nəzərdə tutur. Məsələn, "bir adamı tanımaq" dedikdə, onu sadəcə görmək deyil, onun kim olduğunu bilmək nəzərdə tutulur; "bir səsi tanımaq" dedikdə, səsin kimə məxsus olduğunu müəyyən etmək nəzərdə tutulur. "Bir çiçəyi tanımaq" isə onun növünü, adını bilməyi əhatə edir.
Tanımaq feli müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilər:
- Şəxsi tanıma: Bir insanı əvvəllər tanış olduğunuz kimi identifikasiya etmək. "Qonşumu küçədə tanıdım."
- Əşya tanıma: Bir əşyanı onun xüsusiyyətlərinə görə tanımaq. "Qədim əlyazmasını qədim əlyazmaları ilə tanıyırdı."
- Hadisə tanıma: Bir hadisənin növünü, xüsusiyyətlərini müəyyən etmək. "O, bu siyasi hadisəni tarix dərslərindən tanıdı."
- Tanıma qabiliyyəti: Bir varlığı tanımaq bacarığı. "İnsanların üzünü yaxşı tanıma qabiliyyətinə malik idi."
Tanımaq sözünün etimologiyası türk dilləri ailəsinə aiddir. Kökləri "tanı-" morfemindən gəlir ki, bu da "bilmək", "fərq etmək" mənalarını ifadə edir. "maq" isə fel şəkilçisidir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Onu uşaqlıqdan tanıyıram.
- Bu səsi haradan tanıdım?
- Sənin bu əsərinə görə sənə yeni bir səviyyədə tanımaq istəyirəm.
- Həkim xəstəliyi dərhal tanıdı.