Təcavüz (ər. təcāvüz – zorlama, hücum, təhdid) sözü əsasən beynəlxalq münasibətlər kontekstində dövlətlərarası münasibətləri ifadə edir. Lüğətlərdəki sadə təriflərdən fərqli olaraq, təcavüzün mənası daha geniş və çoxşaxəlidir. O, yalnız fiziki işğal və ərazi bütövlüyünün pozulması ilə məhdudlaşmır. Təcavüz, hərbi qüvvənin bir dövlətin suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və siyasi müstəqilliyinə qarşı hər hansı bir qanunsuz istifadəsini əhatə edən geniş bir anlayışdır.
Təcavüzün əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
- Qanunsuzluq: Beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə zidd olmalıdır. BMT Nizamnaməsi, əsasən, təcavüzü beynəlxalq hüquqa qarşı cinayət kimi təyin edir.
- Silahlı qüvvənin istifadəsi: Bu, hərbi əməliyyatlar, hərbi təcavüz, həmçinin digər vasitələrlə, məsələn, terrorizm aktları, silahlı qrupların dəstəklənməsi vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, təcavüz yalnız fiziki işğalla məhdudlaşmır, həm də siyasi təzyiq, iqtisadi boykot və informasiya müharibəsi kimi üsullarla da reallaşa bilər.
- Dövlətin suverenliyinə qarşı yönəlmə: Təcavüzün hədəfi suveren bir dövlətin ərazi bütövlüyü, siyasi müstəqilliyi və ya siyasi quruluşudur.
- Qəsd: Təcavüzün əsasında düşmənçilik niyyəti, başqa dövlətin ərazisinə və ya suverenliyinə qarşı əsassız təhdid və hücum olmalıdır.
Təcavüzün fərqli kontekstlərdə istifadəsi nümunələri:
- "1941-ci ildə Hitler Almaniyası Sovet İttifaqına təcavüz etdi." (Bu cümlədə təcavüz hərbi işğal anlamında istifadə olunur.)
- "Onun sözləri, hərəkətləri açıq-aşkar təcavüz idi." (Bu cümlədə təcavüz daha geniş mənada, insan hüquqlarının pozulması, təhqir və ya təhdid anlamında istifadə olunur.)
- "İqtisadi təcavüz rəqabət qabiliyyətini zəiflədir." (Bu cümlədə təcavüz, iqtisadi sanksiyalar və ya qeyri-qanuni iqtisadi rəqabət kimi anlaşılır.)
Yekun olaraq, "təcavüz" sözünün mənası sadəcə bir dövlətin ərazisinin zəbt edilməsi ilə məhdudlaşmır. O, beynəlxalq hüququ pozaraq bir dövlətin suverenliyinə qarşı hər hansı bir qanunsuz hərəkəti əhatə edir və bu hərəkətlər həm hərbi, həm də qeyri-hərbi xarakterli ola bilər.