Təəssübkeş sözü ərəb dilindən "تَعَصُّب" (təəssüb) və fars dilindən "-keş" əlavəsindən əmələ gəlmişdir. "Təəssüb" öz inancına, mənsubiyyətinə, millətinə, qrupuna və s. qarşı həddindən artıq bağlılıq, qərəz, fanatizm mənasını verir. "-keş" isə fars dilində "-kar" və ya "-çi" kimi iş görən, olan, əmələ gətirən mənasını ifadə edən bir əlavədir. Beləliklə, "təəssübkeş" sözü "təəssüb çəkən", "təəssüb sahibi olan" kimi təfsir oluna bilər.
Lüğətlərdə "təəssübkeş" sözünün əsas mənası "fanatik" olaraq verilsə də, bu məna bir qədər dar və məhduddur. Çünki "təəssübkeşlik" həm müsbət, həm də mənfi kontekstlərə malik ola bilər. Mənfi kontekstdə, təəssübkeşlik həddindən artıq bağlılıq üzündən digər fikirləri rədd etmək, qarşı tərəfi qəbul etməmək, qərəzli və hətta təcavüzkar olmaq kimi halları əhatə edir. Bu mənada "fanatik", "qərəzli", "ədalətsiz", "bağnaz" kimi sinonimlər işlədilə bilər.
Müsbət kontekstdə isə təəssübkeşlik öz inancına, millətinə, mədəniyyətinə sədaqət, həvəslə müdafiə etmək kimi anlaşılır. Bu halda "vətənpərvər", "milliyyətçi" (məhdud mənada), "sədaqətli" kimi ifadələr daha uyğun gəlir. Ancaq bu müsbət mənada işlətmədə həmişə ehtiyatlı olmaq lazımdır, çünki həddini aşan hər hansı bir bağlılıq tezliklə mənfi nəticələrə gətirib çıxara bilər.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- O, öz inancına son dərəcə təəssübkeş idi və başqa fikirlərə qarşı tamamilə qapalı idi. (Mənfi mənada)
- Vətəninin azadlığı uğrunda mübarizə aparanlar həqiqi təəssübkeşlər idilər. (Müsbət mənada, lakin ehtiyatla işlədilməlidir)
- Tarixin ən təəssübkeş dövründə belə tolerantlıq nümunələri mövcud idi.
- Bəzi təəssübkeş rəhbərlər öz xalqlarının rifahından daha çox öz gücünü qorumağa çalışırlar.
Yekun olaraq, "təəssübkeş" sözü kontekstdən asılı olaraq müsbət və mənfi mənalarda işlənə bilər, lakin mənfi mənada işlənməsi daha çox rast gəlinir. Ona görə də, bu sözü istifadə edərkən diqqətli olmaq və mənasını dəqiq ifadə etməyə çalışmaq vacibdir.