Təkamül (ər. تَكَامُل - takāmül) sözü əsasən bioloji elmlərdə canlıların uzun müddət ərzində yavaş-yavaş və tədricən dəyişərək daha mürəkkəb formalara keçməsi prosesini ifadə edir. Lakin, daha geniş mənada, təkamül hər hansı bir sistemin – canlı, qeyri-canlı, sosial, mənəvi və ya texnoloji – zamanla təkmilləşməsi, mürəkkəbləşməsi və ya dəyişməsi prosesini ifadə edə bilər. Bu dəyişikliklər həm sadələşmə, həm də mürəkkəbləşmə istiqamətində ola bilər, lakin ümumiyyətlə, təkamül müəyyən bir istiqamətlilik əks etdirir. Bioloji təkamül təbii seçmə, mutasiya, genetik sürüşmə və digər mexanizmlər vasitəsilə baş verir. Digər sahələrdə isə təkamül prosesi müxtəlif amillərin təsiri ilə baş verir.
Birinci mənası olaraq, təkamül bir varlığın, hadisənin və ya sistemin daha mükəmməl və ya daha effektiv hala doğru dəyişməsini, inkişafını bildirir. Bu, tədricən baş verən bir prosesdir və nəticədə daha yüksək bir səviyyəyə çatmağı nəzərdə tutur. Məsələn, "insan beyninin təkamülü" ifadəsi insan beyninin strukturunun və funksiyalarının uzun illər ərzində necə inkişaf etdiyini ifadə edir.
İkinci mənada isə təkamül daha ümumi bir inkişaf, dəyişmə və yeniləşmə prosesini bildirir. Bu mənada, təkamül müsbət və ya mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Məsələn, "texnologiyanın təkamülü" ifadəsi texnologiyanın zamanla necə dəyişdiyini və inkişaf etdiyini göstərir. Bu inkişaf həm müsbət (məsələn, daha effektiv cihazlar), həm də mənfi (məsələn, ətraf mühitin çirklənməsi) nəticələrə səbəb ola bilər. Yaxud, "cəmiyyətin təkamülü" sosial dəyişiklikləri, sosial strukturun inkişafını ifadə edir ki, bunlar da müsbət və ya mənfi cəhətləri ilə müşayiət oluna bilər.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Biologiya dərsində təkamül nəzəriyyəsi geniş şəkildə izah edildi.
- İnsan cəmiyyətinin təkamülü min illər boyu davam edən bir prosesdir.
- Texnologiyanın sürətli təkamülü həyatımızda böyük dəyişikliklərə səbəb olmuşdur.
- Onun fikirləri elmin təkamülünə mühüm təsir göstərdi.
- Şirkətin təkamülü yeni strategiyaların tətbiqi ilə mümkün oldu.