Tənəffüs (ər. تنفس - tənəffüs) termini canlı orqanizmlərin xarici mühitlə qaz mübadiləsi prosesini ifadə edir. Bu proses, sadəcə ciyərlərin havanı alıb-verməsi ilə məhdudlaşmayan, daha mürəkkəb və çoxpilləli bir sistemdir. İki əsas mərhələdən ibarətdir: xarici tənəffüs və daxili tənəffüs.
Xarici tənəffüs (və ya ağciyər tənəffüsü) canlı orqanizmlərin xarici mühitdən oksigen qəbul etməsini və karbon qazını xaric etməsini əhatə edir. İnsanlarda bu proses ağciyərlərin köməyi ilə həyata keçirilir. Nəfəsalma (inspirasyon) zamanı diafraqma və qabırğaarası əzələlərin hərəkəti nəticəsində döş boşluğu genişlənir və hava ağciyərlərə daxil olur. Nəfəsvermə (ekspirasyon) zamanı isə bu əzələlərin gevşəməsi döş boşluğunun həcmini azaldır və hava ağciyərlərdən xaric edilir. Digər canlılarda isə xarici tənəffüs traxeya, qəlsəmə və ya bədənin səthi vasitəsilə həyata keçə bilər.
Daxili tənəffüs (və ya hüceyrə tənəffüsü) isə oksigenin hüceyrələrə daşınması və orada enerji istehsalı üçün istifadə olunması, eyni zamanda karbon qazının hüceyrələrdən xaric edilməsi prosesidir. Bu proses qanda olan hemoqlobinin oksigeni daşıması və hüceyrələrdəki mitoxondrilərdə baş verən oksidləşmə prosesləri vasitəsilə həyata keçirilir. Enerji istehsalı üçün oksigenin qlükoza ilə reaksiyası nəticəsində ATP (adenozin trifosfat) əmələ gəlir ki, bu da canlı orqanizmlərin həyati funksiyalarını yerinə yetirməsi üçün lazım olan enerji mənbəyidir.
Beləliklə, "tənəffüs" termini geniş mənada canlıların oksigeni udması və karbon qazını buraxması prosesini, yəni həm xarici, həm də daxili tənəffüsü əhatə edir. "Tənəffüs üzvləri" ifadəsi isə xarici tənəffüs prosesinə iştirak edən orqanları (məsələn, insanlarda ağciyər, burun boşluğu, qırtlaq, traxeya, bronxlar) bildirir. Cümlədə istifadə nümunələri: "Sağlam tənəffüs sistemi insanın sağlamlığı üçün çox vacibdir.", "Yüksək hündürlükdə tənəffüs çətinləşir.", "Ağciyərlərin xəstəliyi tənəffüs sisteminin pozulmasına səbəb olur."