Tıxanmaq felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası, nəfəs alma prosesinin maneəyə rast gəlməsi, nəfəsin çətinləşməsi və ya tamamilə kəsilməsidir. Bu, müxtəlif səbəblərdən baş verə bilər: fiziki maneələr (məsələn, boğulma, yad cismin tənəffüs yollarına düşməsi), xəstəliklər (məsələn, astma, bronxit), kimyəvi maddələrin təsiri (məsələn, zəhərli qazlar) və ya psixo-emosional hallar (məsələn, həddindən artıq qorxu).
Lüğətlərdə sadəcə “nəfəs ala bilməmək” kimi qısaca izah edilməsinə baxmayaraq, tıxanmaq sözü daha geniş konteksti əhatə edir. Nəfəsin kəsilməsi və ya çətinləşməsi fiziki əlamətdir, amma “tıxanmaq” sözü bu əlamətin arxasında yatan səbəbi də ifadə edir; yəni, nəfəs yolunun hansısa bir maneə ilə tıxanmasını bildirir.
Misal üçün, verilən nümunədə “neftin qoxusundan nəfəs tıxanır” cümləsində, neftin buxarları nəfəs yollarını qıcıqlandırmış və nəfəs almanı çətinləşdirmişdir. Burada “tıxanmaq” yalnız nəfəsin çətinləşməsini deyil, həm də bu çətinləşmənin səbəbini – neft buxarlarının təsirini ifadə edir. Başqa bir misal olaraq, "burun tıxanması" ifadəsini götürək. Burada "tıxanmaq" sözü fiziki maneənin (məsələn, şişkinlik, ifrazat) nəfəs yolunu bağlamasını, tıxamasını bildirir.
Etimoloji baxımdan, "tıxanmaq" sözü "tıxmaq" felindən törəmişdir. "Tıxmaq" bir şeyi bir dəliyə, boşluğa sıx doldurmaq, yolunu bağlamaq mənasındadır. Beləliklə, "tıxanmaq" öz növbəsində, nəfəs yollarının maneə ilə "tıxanması" mənasını verir. Bu mənada, "tıxanmaq" yalnız fiziki deyil, məcazi mənada da işlənə bilər. Məsələn, "işlərim tıxanmışdır" deyəndə, işlərin həllində maneələrə rast gəlmə, işlərin ləngiməsi nəzərdə tutulur. Bu, "tıxanmaq" sözünün geniş məna imkanlarını göstərir.