izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Tikiş sözü Azərbaycan dilində geniş məna daşıyan bir termindir. İzahlı lüğətlərdə əsasən "tikmək işi, tikmə, tikim" kimi sadə bir şəkildə izah olunsa da, bu izah sözün bütün imkanlarını əhatə etmir. Əslində, "tikiş" fəaliyyət, nəticə və ya vasitə olaraq üç əsas mənada işlənə bilər:

1. Tikmə işi, proses: Bu, ən ümumi və əsas mənasıdır. Mətndəki "Bu saat duraram, ana, tikişimin bir azca yeri qalıb, onu qoy qurtarım" misalında olduğu kimi, tikiş əməliyyatının özü, tikmək prosesi nəzərdə tutulur. Burada "tikiş" fəaliyyətin davam etdiyini, tamamlanmaq üzrə olduğunu bildirir. Digər nümunələr: "Uzun tikiş işi onu yorub", "Tikiş prosesində diqqətli olmaq lazımdır".

2. Tikmə nəticəsi, məmul: "Tikiş" sözü tikilmiş əşyanın özünü, yəni tikmə nəticəsini də ifadə edə bilər. Məsələn, "Paltarın tikişi çox gözəldir", "Bu xalçanın tikişi əl işidir" kimi cümlələrdə "tikiş" tikilmiş əşyanın keyfiyyətini, üslubunu və ya hazırlanma üsulunu bildirir. Burada tikiş prosesi deyil, onun nəticəsi önəmlidir. Bu mənada, "tikiş" "tikinti", "əsər", "məmul" sözləri ilə sinonim ola bilər.

3. Tikmə vasitəsi, aləti: Daha az rast gəlinən bir mənada, "tikiş" tikmə üçün istifadə olunan alət və ya vasitələri də ifadə edə bilər. Məsələn, "Tikiş maşını", "Əl tikişi", "Tikiş iynəsi" ifadələrində "tikiş" tikmə prosesində işlədilən alətləri və ya üsulları bildirir. Bu mənada "tikiş" "üsul", "alət" sözləri ilə əlaqələndirilə bilər.

Etimalogiyasına gəldikdə isə, "tikiş" "tikmək" felindən törəmiş bir isimdir və türk dillərindəki geniş yayılmış "tik-" kökünə dayanır. Bu kök, bir çox türk dillərində "birləşdirmək", "bir-birinə bağlamaq" mənasını verir. Beləliklə, "tikiş" sözünün mənası da bu kökün semantik inkişafından irəli gəlir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz