izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "toplu-tüfəngli" sözü ümumiyyətlə "top-tüfəngli" sözünün sinonimi kimi göstərilir. Lakin bu, sözün tam mənasını əks etdirmir. "Top-tüfəngli" daha çox müasir silahları, xüsusən də topları və tüfəngləri əhatə edən, müəyyən bir hərbi texnologiya səviyyəsini ifadə edir. "Toplu-tüfəngli" isə daha geniş bir məna kəsb edir və hərbi qüvvənin say və silahlanma baxımından güclü olduğunu, həm top, həm də digər atıcı silahlarla təchiz olunduğunu ifadə edir. Bu, yalnız müasir silahlarla deyil, həm də tarixi dövrün silahlarını (məsələn, yay və ox, nizə və s.) özündə birləşdirə bilər. Beləliklə, "toplu-tüfəngli" sözü daha çox əsgər sayının çoxluğu və müxtəlif növ silahların mövcudluğunu vurğulayır.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "toplu" və "tüfəngli" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini görürük. "Toplu" "top" sözündən törəmiş olub, çoxluq, kütləvilik mənasını ifadə edir. "Tüfəngli" isə "tüfəng" sözündən əmələ gələrək, tüfənglə silahlanmış, tüfənglə təchiz olunmuş mənasını verir. Beləliklə, sözün tam mənası "çoxlu sayda əsgər və müxtəlif növ atıcı silahlarla təchiz olunmuş" kimi izah edilə bilər.

Sözün cümlədə işlənməsinə misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:

"Düşmənin toplu-tüfəngli ordusu şəhərə doğru irəliləyirdi." - Bu cümlədə "toplu-tüfəngli" sözü düşmənin həm sayca çox, həm də müxtəlif silahlarla təchiz olunmuş olduğunu vurğulayır.

"Sultanın toplu-tüfəngli qoşunu qalayı mühasirəyə aldı." - Burada da söz, sultanın güclü və yaxşı silahlanmış bir ordusunun olduğunu göstərir.

Verdiyiniz nümunədəki cümlə ("Xəlvəti işə girişən şeytan-şuğul kar görməyəndə toplu-tüfəngli padşah qoşunu hərəkətə gəlir, bölük-bölük soldat, dəstə-dəstə qazaq...") isə "toplu-tüfəngli" sözünün, gizli hərəkətlərə qarşı güclü və nizamlı bir qüvvənin reaksiyasını təsvir etmək üçün necə işlədildiyini göstərir. Burada sözün "güclü, sayca çox, yaxşı təchiz olunmuş" mənası ön plana çıxır.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz