“Uçulmaq” sözü Azərbaycan dilində iki əsas mənada işlənir. Birinci mənası, əsasən dialektlərdə geniş yayılmış olub, “uçmaq” fellinin məcazi mənası kimi başa düşülür. Bu mənada "uçulmaq" bir şeyin birdən-birə yıxılması, dağılması, sökülüb tökülməsi, uçub düşməsi mənasını verir. Misal üçün, Cəlal Qəriblinin “Almaz” əsərindəki “taxtabənd uçuldu” ifadəsi taxtabəndin birdən-birə uçub yıxılmasını, dağılmasını bildirir. Bu istifadədə fellərin əsas fərqi "uçmaq"ın aktiv hərəkət, "uçulmaq"ın isə passiv bir hadisəni təsvir etməsidir. Yəni taxtabənd öz-özünə uçmayıb, xarici bir qüvvənin təsiri ilə uçub.
İkinci mənası isə daha az rast gəlinən, daha çox köhnəlmiş bir məna olaraq, bir şeyin sıradan çıxması, yararsız hala düşməsi mənasında işlənə bilər. Cəlal Cabbarlının misalında verilən “tövlə uçularkən bərk yaralanıb öldü” ifadəsi bu mənanı əks etdirir. Burada tövlənin dağılması nəticəsində yaralanma və ölüm baş vermişdir. Beləliklə, "uçulmaq" burada tövlənin dağılma prosesi ilə yanaşı, onun funksiyasını yerinə yetirə bilməz hala düşməsini də ifadə edir.
Sözün etimologiyasına gəldikdə, "uçulmaq" "uçmaq" felindən törəmə olub, passiv əşya halını bildirir. "-ıl-" şəkilçisi felə passiv məna verir. Bu mənada "uçulmaq" birbaşa "uçmaq" felinin mənasından törəyərək məkan dəyişikliyini, yüksəklikdən düşməni ifadə etməkdən daha çox, bir quruluşun dağılmasını, sıradan çıxmasını vurğulayır.
Müxtəlif cümlələrdə "uçulmaq"ın necə işləndiyinə dair daha bir neçə nümunə:
- Qədim ev uçulmuşdu, təmirə ehtiyacı vardı.
- Köhnə körpü uçulub, yeni körpü tikilib.
- Qış fırtınasında bağdakı ağaclar uçulub.
Bu nümunələr göstərir ki, "uçulmaq" sözü əsasən təbii hadisələr və ya insan əməli ilə baş verən dağılma, yıxılma proseslərini təsvir etmək üçün işlənir.