Udlaq (lat. pharynx) insan və onurğalı heyvanların həzm sisteminin ağız boşluğunu qida borusu (özofagus) ilə birləşdirən, əzələli bir boru şəklində olan orqanıdır. "Udlaq" sözü, fəaliyyətinə istinadən, "udmaq" felləsindən törəmişdir. Bu əzələli borunun əsas funksiyası, çeynənmiş və tükrük ifrazatı ilə nəmlənmiş qidanın özofagusa doğru aparılmasıdır. Udma hərəkəti, udlağın əzələlərinin ritmik daralması və rahatlaması nəticəsində baş verir. Bu hərəkətin düzgün aparılması udmanın effektivliyini təmin edir və qidanın tənəffüs yollarına keçməsinin qarşısını alır.
Udlaq, anatomik quruluşuna görə üç hissəyə bölünür: burun udlağı (nazofarenks), ağız udlağı (orofarenks) və qırtlaq udlağı (larinqofarenks). Burun udlağı, burun boşluğuna birbaşa açılır və tənəffüs sisteminin də bir hissəsidir. Ağız udlağı ağız boşluğu ilə birləşir və həm tənəffüs, həm də həzm funksiyalarında iştirak edir. Qırtlaq udlağı isə qırtlağa açılır və qidanın tənəffüs yollarına keçməsinin qarşısını alan epiglot adlı qapaqcıq ilə təchiz olunmuşdur. Bu üç hissənin koordinasiyalı işləməsi udma prosesinin düzgün və təhlükəsiz baş verməsini təmin edir.
Udlağın həm həzm, həm də tənəffüs sistemində yer alması onun anatomik və fizioloji baxımdan əhəmiyyətini artırır. Hər hansı bir xəstəlik və ya pozğunluq udma prosesinin pozulmasına, yemək yeyərkən boğulmaya və digər problemlərə səbəb ola bilər. Buna görə də udlağın sağlamlığı həyati əhəmiyyət kəsb edir. Tıxanma, iltihablar (farenjit) və ya digər xəstəliklər udlağın normal funksiyasını pozaraq ciddi sağlamlıq problemlərinə gətirib çıxara bilər.
Cümlədə necə işləndiyi nümunələri:
- Qida udlaqdan keçərək özofagusa doğru hərəkət edir.
- Udlaq iltihabı (farenjit) udma çətinliyinə səbəb ola bilər.
- Həkim udlağın vəziyyətini yoxladı.
- Udlaqda olan əzələlər qidanın irəliləməsini təmin edir.