izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Unutmaq felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası yadda saxlanılan bir şeyin yaddan çıxması, xatirdən silinməsidir. Bu, sadəcə "yaddan çıxarmaq"dan daha geniş bir məna kəsb edir. Çünki unutmaq, passiv bir proses olaraq, özündən asılı olmayaraq bir şeyin yaddaşdan silinməsini, "yaddan çıxarmaq" isə aktiv bir hərəkət olaraq, bilinçli şəkildə bir şeyi yaddaşdan silməyi ifadə edir. Belə ki, "unutmaq"da şüursuzluq, təsadüfi bir proses, "yaddan çıxarmaq"da isə qəsdən, iradə ilə baş verən bir hərəkət hiss olunur.

Unutmağın əsas səbəbləri arasında beyin travmaları, yaşa bağlı yaddaş zəifləməsi, stress, psixoloji travmalar və ya sadəcə zamanın təsiri göstərilə bilər. Bu proses qısa müddətli yaddaşdan uzun müddətli yaddaşa keçid zamanı baş verən məlumatların itirilməsi, yaxud uzun müddətli yaddaşda olan məlumatların yenidən çağırılma çətinliyi kimi fərqli şəkildə özünü göstərə bilər.

Misal üçün, "kitabın adını unutdum" ifadəsi, şüursuz bir proses olaraq kitabın adının yaddaşdan silinməsini bildirir. Ancaq "onu yaddan çıxarmağa çalışıram" ifadəsi, əksinə, bilinçli bir şəkildə birinin yaddaşından silinməsi istəyini ifadə edir.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "unutmaq" felinin kökü türk dillərinə məxsusdur. "Un-" morfeminin mənası "yox olmaq", "itmək" kimi izah edilə bilər. "-maq" isə fel şəkilçisidir. Beləliklə, "unutmaq" sözü əslində "yox olmaq", "yaddan itmək" kimi bir məna daşıyır.

Nəzərdən keçirilən şeir misalında ("Nə oldu bülbülə kim, qıldı gülüstan tərkin? Unutdu güllərini, etdi aşiyan tərkin") bülbülün gülləri "unutması" onların yaddaşından silinməsini deyil, daha çox güllərə olan marağının, sevgisinin itirilməsini, aşiyan tərkinə yəni köhnə həyat tərzinin tərk edilməsinə əsaslanan yeni bir həyat tərzinə keçidini ifadə edir. Burada "unutmaq" metaforik mənada işlənilib.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz