Utanıb-qızarmaq sözü iki hissədən ibarətdir: "utanmaq" və "qızarmaq". Hər iki fellə də utancaqlıq, qeyri-təbii haldan narahatlıq hissi ifadə olunur, lakin onların ifadə etdiyi mənalar arasında incə fərqlər mövcuddur. "Utanmaq" əsasən daxili, psixoloji bir haldır; vicdan azabı, özünü günahkar hiss etmə, əxlaqi prinsiplərə zidd hərəkət etmədən doğan narahatlıqdır. "Qızarmaq" isə bu daxili hissin fiziki təzahürüdür; üzün, boynun, bəzən də bütün bədənin qızarması ilə müşayiət olunan utancaqlıq hissidir. Beləliklə, "utanıb-qızarmaq" ifadəsi həm daxili əzabı, həm də onun xarici əlamətlərini birlikdə göstərir. Bu, daha intensiv, hətta daha aydın bir utancaqlıq ifadəsidir. Sadəcə "utanmaq" deyəndə insanın daxili hissləri önə çəkilir, "qızarmaq" əlavə olunduqda isə bu hisslər daha aydın, gözlə görünən hal alır.
Misal olaraq göstərilən cümlədə ("[Məmməd] qalxdı, utanıb-qızararaq səs gələn tərəfə getdi.") "utanıb-qızararaq" söz birləşməsi Məmmədin həm daxili narahatlığını, həm də utancaqlığından üzünün qızardığını göstərir. Bu, onun davranışının səbəbini daha dəqiq və əyani şəkildə izah edir. "Utanıb getdi" desək, Məmmədin utancaqlığı yalnız daxili bir hal kimi qalar; "qızararaq" əlavə olunması isə bu halın xarici əlamətlərini də əks etdirir.
Sözün mənşəyinə gəldikdə, hər iki fellə də Azərbaycan dilinin köklü sözləridir. "Utanmaq" felinin kökü “utan-” və “-maq” şəkilçisindən təşkil olunub. "Qızarmaq" felinin kökü isə "qızarmaq"dır və rəng dəyişməsini bildirir. Bu iki fellin birləşməsi, mənasını daha da gücləndirərək, utancaqlığın həm daxili, həm də xarici təzahürünü daha dolğun şəkildə ifadə edir.
Cümlədə "utanıb-qızarmaq" söz birləşməsinin əvəzinə, kontekstdən asılı olaraq, "xəcalət çəkib", "əsəbiləşib", "qızararaq", "təlaşa düşərək" kimi ifadələr də işlənə bilər, ancaq bunların heç biri "utanıb-qızarmaq"ın ifadə etdiyi tam mənanı verməz. Çünki "utanıb-qızarmaq" söz birləşməsi spesifik olaraq utancaqlığı və onun fiziki təzahürünü birlikdə göstərir.