Utanılacaq sözü Azərbaycan dilində sifətdir və əsasən xəcalətə, utanmağa səbəb olan, münasib olmayan, pis, qeyri-etik və ya qəbuledilməz hərəkət, vəziyyət və ya hadisəni ifadə edir. Sözün əsas mənası, bir fərdin öz davranışı, sözləri və ya vəziyyəti ilə bağlı özünü rahatsız hiss etməsinə, xəcalət çəkməsinə səbəb olan halları təsvir edir. Bu, həm subyektiv, həm də obyektiv meyarlara əsaslana bilər; yəni müəyyən bir hərəkət bir şəxs üçün utanılacaq ola bilər, digəri üçün isə yox.
Etimalogiyasına nəzər salsaq, "utanılacaq" sözü "utanmaq" fellərinin sifət formasından əmələ gəlib. "Utanmaq" felinin kökü, ehtimal ki, köhnə türk dillərindən gəlir və özünə inamın azalması, özünü qınama, öz davranışından peşmançılıq və ya xəcalət hisslərini ifadə edir. "Utanılacaq" sözü bu hissləri doğuran hadisə və ya vəziyyətin təsvirində istifadə olunur.
Sözün cümlədə işlənməsinə dair bəzi nümunələr:
- "O, etdiyi hərəkətdən utanılacaq dərəcədə peşman idi." (Burada "utanılacaq" sözü peşmançılığın dərəcəsini vurğulayır.)
- "Bu, heç də utanılacaq bir şey deyil." (Burada söz, əksinə, bir hərəkətin və ya vəziyyətin utanılacaq bir şey olmadığını bildirir.)
- "Sözləri olduqca utanılacaq idi." (Burada söz, ifadələrin qeyri-etik və ya qəbuledilməz olduğunu bildirir.)
- "Utanılacaq bir vəziyyətə düşməmək üçün diqqətli olmalıyıq." (Burada söz, gələcəkdə mümkün olan utanılacaq bir vəziyyətin qarşısının alınmasına işarə edir.)
Yekun olaraq, "utanılacaq" sözü, xəcalət, peşmançılıq və ya qınağa səbəb ola biləcək hərəkət, söz və ya vəziyyətləri ifadə edən bir sifətdir. Onun mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər, lakin əsasən mənfi bir qiymətləndirməni əks etdirir.