Uydurmaçılıq (is.): Olmamış, ya olmayan bir şeyi özündən uydurma, özündən düzəltmə, qondarma hal; qondarmaçılıq, yalançılıq, saxtaçılıq. Bu termin, həm fəaliyyəti, həm də fəaliyyətin nəticəsini ifadə edir. Yəni, həm bir şeyin uydurulması hərəkətini, həm də uydurulmuş şeyin özünü bildirir. Məsələn, "tarixdə uydurmaçılığa yol vermək olmaz" ifadəsində uydurmaçılıq, gerçək olmayan hadisələrin tarixə əlavə edilməsi hərəkətini, "kitabdakı hekayə tam bir uydurmaçılıqdır" ifadəsində isə uydurulmuş hekayənin özünü təsvir edir.
Etimalogiyası: "Uydurmaçılıq" sözü "uydurma" sözündən əmələ gəlmişdir. "Uydurma" isə "uy-dur-ma" şəklində təhlil oluna bilər. "Uy-" kökü, "uyğunlaşdırma", "bənzətmə" mənasını ifadə edir. "Dur-" kökü isə "yaratmaq", "qurmaq", "əmələ gətirmək" mənalarında işlənə bilər. "-ma" isə isim əmələgətirmə şəkilçisidir. Beləliklə, "uydurma" "uyğunlaşdırılaraq yaradılmış", "bənzətmə yolu ilə qurulmuş" mənasını verir. "-çılıq" şəkilçisi isə fəaliyyət və ya keyfiyyət bildirən isim əmələ gətirir.
Fərqli kontekstlərdə işlənməsi: Uydurmaçılıq sözü müxtəlif sahələrdə və müxtəlif mənalarda işlənə bilər:
- Ədəbiyyat: Fantastik əsərlərdəki hadisələr uydurma ola bilər, lakin bu, mütləq mənfi mənada deyil. Məsələn: "O, uşaqlar üçün maraqlı uydurma hekayələr yazır."
- Tarix: Tarixi faktları təhrif etmək, uydurma faktlar əlavə etmək. Məsələn: "Bu tarixi məqalədə uydurmaçılığa rast gəlindi."
- Siyasət: Siyasi təbliğatda gerçəkliyə uyğun olmayan məlumatların yayılması. Məsələn: "Onların seçki kampaniyası açıq-aşkar uydurmaçılığa əsaslanırdı."
- Elm: Elmi tədqiqatlarda saxta nəticələrin əldə edilməsi və təqdim edilməsi. Məsələn: "Bu elmi məqalədəki nəticələr uydurmaçılıq əlamətləri daşıyır."
Sinonimləri: Qondarmaçılıq, yalançılıq, saxtakarlıq, fırıldaqçılıq, hiyləgərlik. Lakin bu sinonimlərin hamısı "uydurmaçılıq" sözünün bütün mənalarını tam əhatə etmir. Məsələn, bədii əsərlərdəki uydurma üçün "yalançılıq" və ya "saxtakarlıq" sözləri uyğun deyil.
Antonomları: Gerçəklik, həqiqət, dürüstlük.