Uyğunlaşdırmaq fellinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "uyuşdurmaq, uyğun hala gətirmək, müvafiqləşdirmək, yaraşdırmaq"dan daha geniş və çoxcəhətlidir. Lüğətlərdə verilən bu təriflər, sözün əsas mənasını əks etdirsə də, kontekstə görə məna çalarlarının dəyişdiyini görməməzlikdən gəlmək olmaz.
Feli bir neçə məna çalarında nəzərdən keçirək:
1. Fiziki Uyğunlaşma: Bu mənada "uyğunlaşdırmaq" iki və ya daha çox şeyin bir-birinə fiziki olaraq uyğun gəlməsini təmin etmək deməkdir. Məsələn, "taxtayı qapı çərçivəsinə uyğunlaşdırdı" cümləsində taxta qapı çərçivəsinin ölçülərinə görə dəyişdirilərək uyğun hala gətirilir. Başqa bir nümunə olaraq, "paltarları bədən ölçülərinə uyğunlaşdırdı" cümləsini göstərmək olar. Burada paltarlar bədənə uyğun olaraq düzəldilir, dəyişdirilir.
2. Funksional Uyğunlaşma: Bu isə, şeylərin və ya sistemlərin bir-biri ilə səmərəli şəkildə işləməsi üçün tənzimlənməsini ifadə edir. Misal üçün, "proqramı əməliyyat sisteminə uyğunlaşdırdı" cümləsində proqram əməliyyat sisteminin tələblərinə uyğunlaşdırılır ki, düzgün işləsin. Verilən nümunədəki "Sinir sistemi bədən üzvlərinin işini tənzim edir, uyğunlaşdırır və əlaqələndirir" cümləsi də bu mənaya uyğundur. Burada sinir sistemi bədən üzvlərinin bir-biri ilə və bütövlüklə səmərəli işləməsi üçün onları tənzim edir və bir-birinə uyğunlaşdırır.
3. Mənəvi Uyğunlaşma: Bəzən "uyğunlaşdırmaq" sözü, bir insanın və ya qrupun mühitə, şəraitə və ya yeni norma və dəyərlərə uyğunlaşmasını da ifadə edə bilər. Məsələn, "yeni işə uyğunlaşmaq üçün çox çalışdı" cümləsində şəxs yeni iş mühitinə özü uyğunlaşdırır. Bu mənada "uyğunlaşmaq" daha çox psixo-sosial bir prosesi bildirir.
Etimologiya: "Uyğunlaşdırmaq" sözü "uyğun" və "-laşdırmaq" əlavəsindən əmələ gəlmişdir. "Uyğun" sözünün kökü isə "uy-" (birlik, yaxınlıq) və "-ğun" (qisim, hal) morfemlərindən təşkil olunmuşdur. "-laşdırmaq" isə bir əməli prosesi ifadə edir.
Nəticə olaraq, "uyğunlaşdırmaq" sözünün mənası geniş və kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Yuxarıda verilən nümunələr, sözün çoxcəhətliliyini və müxtəlif kontekstlərdə necə istifadə edildiyini göstərir.