Uyqulu sifəti, əsasən "yuxulu" mənasında işlənir və yuxuya meyillilik, yuxudan oyandıqdan sonra hələ də yuxulu olmaq vəziyyətini ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "yuxulu" kimi tərcümə edilməsi, sözün ifadə etdiyi incəlikləri tam əhatə etmir. "Uyqulu" sözü, "yuxulu" sözündən daha intensiv və dərindən yuxuya meyl etməyi bildirir. Yalnız bir az yuxulu deyil, həm də ağır, dərin bir yuxuya qərq olmağa hazır olma vəziyyətini ifadə edir.
Füzuli misalında "Dideyi-bəxtim oyanmaz, nə ağır uyquludur" cümləsində "uyqulu" sözü, şairin kədərindən və ümidsizliyindən söz açır. Burada "uyqulu" sadəcə fiziki bir hal deyil, həm də ruh halını, dərin bir məyusluq və ümidsizlik içində olmağı ifadə edir. Sözün "ağır" zərfi ilə birlikdə istifadəsi, bu yuxulu vəziyyətin adi bir yuxulu haldan daha fərqli, daha dərin və qəliz olduğunu vurğulayır. Yəni bu, həm fiziki, həm də metaforik bir məna daşıyır.
Etimoloji baxımdan "uyqulu" sözü, "uyqu" kökündən əmələ gəlib və "-lu" əlavəsi vasitəsilə sifət şəkilçisi almışdır. "Uyqu" sözünün kökü türk dillərinə ortaq olub, yuxu, rahatlıq mənasını verir. Beləliklə, "uyqulu" sözü, yuxuya bağlılığı, yuxuya meyilliliyi ifadə edən bir söz olaraq qəbul edilə bilər.
Başqa cümlələrdə istifadəsinə nümunələr:
- Uşaq, bütün gün oynadıqdan sonra çox uyqulu idi.
- Səhər tezdən qalxdığı üçün günorta saatlarında olduqca uyqulu hiss edirdi.
- Uzun səyahətdən sonra yolçular uyqulu görünürdülər.
- Dərin bir düşüncəyə dalmış, dünyadan uzaq, dünyanın əzablarından uyqulu olmuşdu.
Göründüyü kimi, "uyqulu" sözü müxtəlif kontekstlərdə fərqli çalarlarla işlənə bilər. Həm fiziki, həm də metaforik mənalarda istifadə oluna bilər və mənası cümlənin quruluşuna və digər sözlərlə əlaqəsinə görə dəyişə bilər.