Uzun-caydaq sözü Azərbaycan dilində "uzun və nazik, həmçinin boyu hündür və cılız" mənasında işlənir. Lüğətlərdəki "uzundraz" ifadəsi bu mənanı qismən əks etdirir, lakin "uzun-caydaq" daha konkret və ifadəlidir. "Uzun" sözü boyun uzunluğunu, "caydaq" isə nazik, cılız, əzələsiz olmasını ifadə edərək, sözün daha dolğun və təsviri bir məna kəsb etməsinə səbəb olur. Bu, sadəcə boyun uzunluğu deyil, həm də bədənin fiziki quruluşuna istinad edir.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "uzun" sözü türk dillərinin ortaq leksikasına aiddir və mənası açıqdır. "Caydaq" sözü isə daha çox dialektal səciyyə daşıya bilər və ehtimal ki, "cay" (quru, incə, zəif) və "-daq" (artırma şəkilçisi) morfemlərindən təşkil olunmuşdur. Beləliklə, sözün ümumi mənası "uzun və zəif, incə" kimi ifadə oluna bilər.
Misal olaraq verilən cümlədə ("Uzun-caydaq məmur … komendanta sarı dönərək sakit, lakin amiranə bir səslə dedi. M.Hüseyn") "uzun-caydaq" sözü məmurun fiziki görünüşünü təsvir edir. Bu təsvir, məmurun zahirən zəif və cılız görünməsinə baxmayaraq, amiranə davranışını vurğulamaq üçün istifadə olunmuşdur. Yəni, sözün semantik yükü burada ziddiyyətə əsaslanır: fiziki zəiflik və amiranə mövqe arasındakı kontrast.
Başqa cümlə nümunələri ilə sözün mənasını daha geniş izah etmək olar:
- "Bağda uzun-caydaq bir ağac vardı." (Burada "uzun-caydaq" ağacın hündür və nazik gövdəsini ifadə edir.)
- "Uzun-caydaq bir kölgə divara düşmüşdü." (Bu misalda "uzun-caydaq" kölgənin uzun və incə formasını təsvir edir.)
- "O, uzun-caydaq qıçları ilə çətinliklə pilləkənləri qalxdı." (Bu cümlədə isə uzun və nazik ayaqların təsviri verilir.)
Yekun olaraq, "uzun-caydaq" sözü, sadəcə "uzun" olmaqdan daha çox məna daşıyır. O, uzunluqla yanaşı, incəlik, cılızlıq və bəzən zəifliyi də ifadə edir və bu da sözün kontekstə görə müxtəlif nüanslar kəsb etməsinə səbəb olur.