izahlı lüğət 1 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Ürpəşmək: Göyçə dialektindən qaynaqlanan "ürpəşmək" felinin əsas mənası ani, qısa müddətli, qorxu və ya təəccüb hissindən yaranan bədəndə titrəmə, silkələnmə, dəhşət və ya həyəcan hissi ilə müşayiət olunan bir hərəkətdir. "Ürpərmək" felinə sinonim olsa da, "ürpəşmək" daha çox ani, gözlənilməz təsirlərə verilən reaksiyanı ifadə edir. "Ürpərmək" daha geniş bir məna çalarına malikdir və soyuqdan, qorxudan, qəfil bir səsdən və ya digər amillərdən yaranan titrəmə və ya silkələnməni ifadə edə bilər. "Ürpəşmək" isə bu titrəmə və ya silkələnmənin səbəbinin əsasən qorxu və ya təəccüb olduğunu vurğulayır.

Misallar: "Göyçəyin əti ürpəşdi" cümləsində göyçəyin qorxu və ya təəccüb hissindən bədənində baş verən qısa müddətli bir titrəmə ifadə olunur. "Bu baxışlardan qızın bədəni ürpəşdi və tez üzünü çevirdi" cümləsində isə baxışların qızda yaratdığı qəfil qorxu və ya narahatlıqdan yaranan ani bədən reaksiyası təsvir edilir. Bu cümlələrdə "ürpəşmək" fəli qorxu və ya təəccübün qəfil, güclü bir təsiri nəticəsində yaranan fiziki reaksiyanı daha aydın şəkildə ifadə edir.

Qeyd edək ki, "ürpəşmək" fəli ədəbi dilə nisbətən daha çox dialektal ədəbiyyatda və danışıq dilində işlənir. Ədəbi dildə onun yerinə daha geniş mənalı "ürpərmək" və ya digər sinonimlər (məsələn, titrəmək, silkələnmək) istifadə oluna bilər, lakin "ürpəşmək" fəlinin ifadə etdiyi ani, qəfil və qorxu və ya təəccüblə əlaqəli olan məna çaları digər sinonimlərlə tam əvəz olunmur.

Etimoloji baxımdan, "ürpəşmək" fəli, ehtimal ki, "ürpə-mək" felindən törəmişdir və "-əş-" şəkilçisinin əlavə edilməsi ilə intensivliyi artırılmışdır. Bu da fəlin ifadə etdiyi ani və güclü reaksiyanı daha da vurğulayır.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz