Üsyankarlıq (is.) - Mənşəcə "üsyan" kökünə "-karlıq" şəkilçisinin artırılması ilə əmələ gəlmiş mürəkkəb bir sözdür. "Üsyan" sözü öz növbəsində ərəb mənşəli olub, "baş qaldırma, itaətsizlik, qarşıdurma" mənalarını ifadə edir. "-karlıq" şəkilçisi isə "keyfiyyət, hal, xüsusiyyət" mənasını bildirir. Beləliklə, üsyankarlıq sözü əsasında "üsyana meyllilik, üsyan etməyə hazırlıq vəziyyəti" kimi bir anlam yaranır.
Üsyankarlığın birinci və əsas mənası üsyançılıq, üsyana meyldir. Bu, fərdin və ya qrupun mövcud qaydalara, hakimiyyətə, norma və dəyərlərə qarşı açıq şəkildə etiraz etmək, onlara tabe olmaqdan imtina etmək istəyini ifadə edir. Bu istək həm gizli, həm də açıq şəkildə özünü göstərə bilər; həm sözlə, həm də əməllə ifadə oluna bilər. Məsələn: "Gənclərin cəmiyyətə qarşı üsyankarlığı onu narahat edirdi." burada üsyankarlıq açıq etiraz və qarşıdurma kimi başa düşülür.
İkinci mənası isə məcazi mənada işlənir və bir şeyə qarşı baş qaldırma, mənfi münasibət, narazılıq, barışmazlıq göstərmə deməkdir. Bu mənada üsyankarlıq, konkret bir üsyana qatılmaq deyil, daha çox bir qayda, qərar, fikir və ya şəxsə qarşı passiv müqavimət və ya etiraz bildirməyi ifadə edə bilər. Mümkün nümunələr: "O, yeni qaydalara qarşı dərin üsyankarlıq hiss edirdi." (burada konkret bir üsyandan söhbət getmir, yalnız qaydalara daxili narazılıq ifadə olunur) və ya "Onun rəhbərə qarşı üsyankarlığı, iş yerində gərginliyi artırırdı." (burada da birbaşa üsyan yox, mənfi münasibət, etiraz göstərilir).
Ümumi olaraq, üsyankarlıq həm fəal, həm də passiv müqaviməti, itaətsizliyi, mövcud quruluşa və ya vəziyyətə qarşı narazılığı əhatə edən geniş bir anlayışdır. Konkret mənası cümlənin kontekstindən asılı olaraq dəyişə bilər.