ÜZLƏNMƏ (üzlənmək fellindən törəmə) – Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində əsasən "üzlənmək" felindən törəmiş isim kimi qeydə alınmış olsa da, daha geniş və dəqiq izah tələb edir. Çünki "üzlənmə" yalnız "üzlənmək" felinin isim formasından daha çox məna çalarına malikdir.
Əvvəlcə, "üzlənmək" felinin mənasını nəzərdən keçirək. "Üzlənmək" əsasən bir hadisə, şərait və ya problem qarşısında açıq-aşkar, birbaşa qarşı durmaq, mübarizə aparmaq, qarşılaşmaq mənalarını ifadə edir. Məsələn: "O, çətinliklərlə üz-üzə qalıb və onlarla üzlənmişdir." Burada "üzlənmişdir" mübarizə aparmaq, qarşı durmaq mənasındadır.
Lakin "üzlənmə" ismi "üzlənmək" felinin hərəkətin nəticəsini, prosesini və ya özünü ifadə edə bilər. Bu nəticə müxtəlif şəkillərdə özünü göstərə bilər:
1. Mübarizənin prosesi: "Düşmənlə üzlənmə çətin, lakin qaçılmaz idi." Burada "üzlənmə" mübarizə prosesinə işarə edir.
2. Mübarizənin nəticəsi: "Düşmənlə üzlənmənin nəticəsi qələbə oldu." Burada "üzlənmə" mübarizənin sonucunun ifadəsidir.
3. Qarşılaşma anı: "Onların üzlənməsi qısa, lakin gərgin idi." Bu cümlədə "üzlənmə" iki tərəfin qarşılaşması anını bildirir.
4. Məsuliyyət qəbul etmə: "O, vəzifənin ağırlığı ilə üzlənmişdi." Burada "üzlənmə" məsuliyyət qəbul etmə, çətin bir vəzifəni öz üzərinə götürmə mənalarını daşıyır. Bu mənada "üzlənmə" daha çox mənfi bir kontekstdə işlənə bilər, çətin bir vəziyyətlə qarşılaşmağı, özünü çətin bir vəziyyətdə tapmağı ifadə edir.
Beləliklə, "üzlənmə" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir və yalnız "üzlənmək" felinin sadə isim forması kimi deyil, daha geniş məna çalarlarını əhatə edir. Sözün etimologiyası türk dillərindən gəlməsidir və "üz" (simq) və "-lənmək" (proses bildirən şəkilçi) morfemlərindən əmələ gəlmişdir.