Üzrsüz (sif. və zərf): Üzrə, bəhanəyə, səbəbə yol verməyən, əsaslandırılmayan, izahedilməz; səbəbsiz, əsassız, haqsız. Bu sifət, hər hansı bir hərəkət, davranış və ya hadisənin heç bir müsbət və ya qəbuledilən səbəbə əsaslanmadığını ifadə edir. Üzrsüzlük, həm subyektiv (şəxsin özünün üzr istəməsi ilə əlaqədar), həm də obyektiv (dəlil-sübutlarla əlaqədar) səviyyədə müəyyən edilə bilər. "Üzrsüz" sözü həm müsbət, həm də mənfi kontekstdə işlədilə bilər. Mənfi kontekstdə, hər hansı bir qaydanın, qadağanın və ya qanunun pozulmasının, əməlin, davranışın qəbuledilməzliyini bildirir.
Mənşəyi: Sözün "üzr" kökünə "süz" (mənasını əks etdirən) əlavəsi ilə əmələ gəlmişdir. "Üzr" sözü ərəb mənşəli olub, bağışlanma, əfv, təqsirkarlıq etirafı mənasındadır. "Süz" isə mənfi məna ifadə edən bir əlavədir və "üzrə süz", yəni "üzr olmayan" mənasını verir.
İşlənmə nümunələri:
• Üzrsüz qalmaq: heç bir əsas gətirmədən, səbəb göstərmədən işə gəlməmək.
• Üzrsüz davranış: heç bir əsaslandırılmayan, haqsız, kobud davranış.
• Üzrsüz gecikmə: heç bir səbəbsiz, əsassız gecikmə.
• Üzrsüz səbəblərə görə işdən çıxarılmaq: qəbuledilməz səbəblərə görə işdən azad olunmaq.
• Bu hərəkətin üzrsüz olduğunu düşünürəm: Bu hərəkət qəbul edilə bilməz, əsassızdır.
• Üzrsüz qərar: düzgün əsaslandırılmayan, qəbuledilməz qərar.
Üzrlü sözü ilə əks mənalı cütlük əmələ gətirir. "Üzrlü" sözü, bir hərəkətin və ya hadisənin müəyyən bir səbəbə əsaslandığını, qəbuledilən bir izahının olduğunu bildirir.