Üzüaçıq sözü Azərbaycan dilində iki əsas mənada işlənir: birincisi, fiziki görünüşlə bağlı olaraq, üzünü çadra və ya başqa bir örtü ilə örtməmiş, açıq üzlü olan şəxsi ifadə edir; ikincisi isə, daha geniş mənada, əxlaqi-ictimai baxımdan, həyat tərzinin açıq-aşkar, gizli saxlanılan heç bir şeyin olmadığını bildirən məna daşıyır.
Birinci mənada "üzüaçıq" sözü əsasən qadınlar üçün işlənilir və əvvəllər baş örtüyünün geniş yayıldığı cəmiyyətlərdə daha çox əhəmiyyət kəsb edirdi. Məsələn, "Üzüaçıq qız küçədə gəzirdi" cümləsində sözün fiziki mənası nəzərdə tutulur. Bu mənada sözün sinonimi olaraq "çadrasız", "baş açıq", "örtüklü olmayan" kimi ifadələr işlənə bilər.
İkinci mənada isə "üzüaçıq" sözü daha çox şəxsin həyat tərzinə, davranışlarına aid edilir. Belə hallarda "üzüaçıq" şəxsin həyatı haqqında hər şeyin bilinməsi, sirr saxlamaması mənasını bildirir. Bu mənada, söz, sözün həqiqi mənasında "açıq" olmaqdan daha çox, söz-söhbətə, qınağa səbəb ola biləcək hərəkətləri etməkdən çəkinməmək, öz həyatını açıq-aşkar yaşamaq mənasını daşıyır. Məsələn, "O, üzüaçıq həyat tərzi sürür" cümləsində bu məna əks olunur. Bu mənada sözün sinonimləri arasında "açığıçıq", "sərbəst", "azad" kimi sözlər göstərilə bilər, lakin bu sinonimlərin mənaları tam olaraq "üzüaçıq" sözünün ikinci mənası ilə üst-üstə düşmür.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "üz" və "açıq" morfemlərindən əmələ gəldiyini görərik. "Üz" sözünün mənası açıqdır, "açıq" isə örtülü olmayan, gizli saxlanılmayan mənasını bildirir. Bu iki sözün birgə işlənməsi sözün iki mənasını da açıq şəkildə göstərir.
Nümunə cümlələr:
- Üzüaçıq qız parkda gəzirdi.
- Onun üzüaçıq həyat tərzi hamını narahat edirdi.
- O, üzüaçıq danışırdı, heç nəyi gizlətmirdi.