Vəfa (ər. وفاء - vəfa') sözü ərəb mənşəli olub, əsasən "sözünün üstündə durmaq, borcunu, vədininə, öhdəliyininə sadiq qalmaq, əhdini pozmamaq" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "borcunu, təəhhüdünü yerinə yetirməkdə möhkəmlik; səbat, etibar" kimi qısaca izah olunsa da, mənası daha geniş və çoxcəhətlidir.
Vəfa, sadəcə maddi bir borcun ödənilməsindən daha çox, mənəvi bir bağlılıq, əxlaqi bir dəyərdir. Bu, dostluqda, qohumluqda, sevgi münasibətlərində, söz verilmiş bir vədin yerinə yetirilməsində, əhd-peymana sadiq qalmaqda özünü göstərir. Vəfasızlıq isə əksinə, bu bağlılıqların pozulması, sözündən dönmək, vədəyə xəyanət etmək mənasını daşıyır. Ona görə də vəfa anlayışı etibar, sədaqət, dürüstlük, məsuliyyət kimi dəyərlərlə sıx bağlıdır.
Misal üçün, "Dostluqda vəfa vacibdir" cümləsində vəfa, dostluğa olan sədaqəti, dostunun yanında olmağı, ona dəstək olmağı bildirir. Başqa bir misalda, "O, verdiyi sözə vəfa etdi" cümləsində isə vəfa, verilmiş vədin yerinə yetirilməsini, sözünün üstündə durmağı ifadə edir. "Onun vəfasızlığı hər kəsi təəccübləndirdi" cümləsində isə vəfasızlıq, verdiyi sözü pozmaq, əhdini pozmaq, əmanətə xəyanət etmək kimi halları əks etdirir. Ədəbiyyatda isə "vəfasız sevgili", "vəfalı dost" kimi ifadələr tez-tez işlədilir ki, bunlar da konkret olaraq münasibətlərdə göstərilən sədaqət və ya xəyanəti ifadə edir.
Qeyd etmək lazımdır ki, "Gördük bəyü bəyzadələrin yoxdu vəfası; Çox-çoxdu cəfa" misalında vəfanın olmaması, ədalətsizliyin, zülmün çoxluğunu bildirir. Burada vəfa, sədaqət, ədalət və əmin-amanlıq mənasında işlənir.
Nəticə olaraq, vəfa anlayışı, sadə bir lüğət mənasından daha geniş olub, insani münasibətlərdə əsas dəyərlərdən biridir. Bu anlayış, sadəcə borcun ödənilməsi ilə məhdudlaşmayıb, sözün üstündə durmaq, vədəyə sadiq qalmaq, əhdə vəfa etmək, əxlaqi dəyərlərə sadiq qalmaq kimi geniş bir məna spektrini əhatə edir.