Vıyıldamaq (f.): İti, kəskin, tez-tez təkrarlanan və yüksək səsli bir səs çıxarmaq; xüsusilə külək, qasırğa, quş sürüləri və ya digər sürətli hərəkət edən cisimlərin yaratdığı xarakterik səs. Bu səs tez-tez titrəmə, sızıldama, vızıltı və ya fit kimi təsvir edilir. Sözün əsasında titrəmə, vibrasiya mənası yatır.
Mənşəyi: Sözün etimologiyası tam dəqiq müəyyən edilməsə də, türk dillərindən qaynaqlandığı güman edilir. “Vıy-” morfeminin səs təqlidi olduğuna dair fikir üstündür. “-lamaq” isə fəal fellərə aid işarə edir.
Mənasının nüansları: Vıyıldamaq, sadəcə olaraq səs çıxarmaq deyil, səsin xüsusiyyətlərini də ifadə edir. Bu səs, adətən, sürətli hərəkətlə əlaqələndirilir. Misal üçün, küləyin vıyıldaması onun sürətli hərəkətini, quşların vıyıldaması isə sürünün birlikdə uçuşunu ifadə edir. Həmçinin, bu səs həm təbii hadisələrdə (külək, yağış), həm də texniki vasitələrdə (məsələn, sürətli fırlanan bir hissə) müşahidə oluna bilər.
Cümlədə işlənməsi:
- Külək şiddətlə vıyıldayırdı, ağacların budaqlarını əyirdi.
- Uzaqdan gələn qatarın səsi bir müddət vıyıldadı, sonra isə yox oldu.
- Qış küləyi pəncərələrdə vıyıldayırdı.
- Sürülər halında uçan quşlar göylərdə vıyıldayırdılar.
- Yeni quraşdırılmış fanat vıyıldamağa başladı, bunun səbəbini tapmaq lazımdır.
Fərqləndirmə: Vıyıldamaq sözü bəzi hallarda “vızıltı”, “fit”, “sızıldama” və ya “gurultu” kimi sözlərlə sinonim kimi işlənə bilər, lakin bunların arasında məna fərqləri mövcuddur. Məsələn, “vızıltı” daha çox müntəzəm, dəyişməz bir səsi ifadə edir, halbuki “vıyıldamaq” daha çox kəskin, səs dəyişikliyinə malik bir səsi təsvir edir.