Vilayət (ər. ولاية - vilāyah) sözü ərəb mənşəlidir və "hakimiyyət", "idarəetmə", "bölgü", "ərazi" kimi mənaları əhatə edir. Azərbaycan dilinə ərəb dilindən keçmişdir və əsasən coğrafi-inzibati bölgüləri ifadə etmək üçün işlədilir.
Müasir Azərbaycan dilində vilayət termini aşağıdakı mənalarda işlənir:
1. Böyük inzibati ərazi bölgüsü: Bu, vilayətin ən geniş yayılmış və əsas mənasıdır. Tarixən və bəzi müasir dövlətlərdə böyük əraziləri əhatə edən, müstəqil inzibati qurumlar kimi təşkil olunmuş bölgüləri ifadə edir. Misal üçün, "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti" ifadəsində olduğu kimi. Bu mənada vilayət, əyalət, bölgə və ya region kimi sözlərlə sinonim kimi işlənə bilər, lakin vilayətin daha geniş əraziyə malik olması ehtimalı daha yüksəkdir.
2. Ölkə, məmləkət, mahal, əyalət, ərazi, yer: Bu məna daha geniş və metaforikdir. Vilayət bəzən geniş bir coğrafi ərazini, hətta bir ölkəni və ya məmləkəti ifadə etmək üçün istifadə oluna bilər. Lakin bu mənada "ölkə", "məmləkət", "əyalət" kimi daha dəqiq sözlər üstünlük təşkil edir. "Vətən vilayətim" kimi ifadələrdə istifadə olunan vilayət, ərazini deyil, daha çox insanın bağlı olduğu yurd və torpağı ifadə edir. "Ana vilayətim" və ya "əcdad vilayətim" kimi ifadələr də buna nümunədir. Bu mənada vilayət, əsasən şifahi nitqdə, daha emosional və poetik kontekstlərdə işlənir.
Qısaca, vilayət sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Lakin əsasən geniş ərazi bölgüsünü ifadə edir. Tarixi və coğrafi kontekstlərdə daha dəqiq və aydın məna daşıyır.